مٹ و بدل نا مراد 2
Get real time updates directly on you device, subscribe now.
حمیدعزیزآبادی
(مون نا بشخ آن: ”براہوئی ادبی تاریخ دا شاہدی ئِ ایتک کہ افضل مراد پوسکن آ ادبی بشخ (صنف) آتے براہوئی ادب اٹ اولیکو وار درستی راستی کرفسا تینا ادبی زمواری تے پورو کننگ اٹ ساندہ سرسہب نظر بریک، ہراتم نن اونا ترجمہ نگاری نا جاچ ئِ ہلینہ تو داکان مُست جہانی ادب آن جہانی شاعر آتا نظم آتے ”ڈغار نا ڈکھ“ انا پن اٹ براہوئی زبان اٹ بدل کننگ آن بیدس پنی آ ترقی پسند روشن خیال شاعر فیض احمد فیض نا اردو شاعری ”میرا دل میرا مسافر“ ئِ ”کنا اُست کنا مسافر“ نا پن اٹ منظوم ترجمہ کرسا ادبی مڈی نا بشخ جوڑ کرینے۔ آماچ ادبی دیوان بلوچستان مستونگ نا پڑآن اونا اسہ پین ترجمہ نا کتاب اس ”کنا رومی“ نا پن اٹ براہوئی ادب اٹی تالان مسنے۔“)
پوسکن آ بشخ:۔
”تقدیر و تدبیر نا گوازی“ ٹی نوشتہ ئِ ”او خنا کہ اسہ خڑما اس اونا بیش ئِ کنُگونے۔(پنہ۔ 123) لوز ”خرما“ ئِ۔
”غریبی نا ٹیکی“ ٹی نوشتہ ئِ کہ ”ننا ڈھول انا بدنصیب او غریب داڑے پیس کس مفروئے۔“(پنہ127) ٹی ”پین“ نا جاگہ غا ’پیس‘ لکھنگانے۔
” غریب و نادار و ناصح“ ٹی لکھوک ئِ ” کنا اُرا ٹی خیسن پیہن مروس نت شپاس او بے پوشاک چرینگاٹہ۔“(پنہ۔135) دا ستر دا وڑ ئِ کہ ”کنا اُرا ٹی خیسن پیہن مروسس ای نت شپادو بے پوشاک چرینگاٹہ۔۔۔؟“
”ظلم و اختیار“ اٹ نوشتہ ئِ کہ ”مالک دُز ئِ ہمو درخت اٹی تفے ہراڑان او میوہ خشکاسُس۔“(پنہ۔ 155) بلکہ دا ستر دا وڑ ئِ ”مالک دُز ئِ ہمو درخت ٹی تفے ہراڑان او میوہ کشکاسُس۔“
” ای نما دیدار کہ سگانٹ“ (156)بلکہ سگانٹ اف بلکہ سکّانُٹ ،ئِ ۔و داڑے سگنگ و سِکنگ جتا جتا معنہ ہم ایترہ۔
” رنگ تہ کاس آنبار پیسن مسوسوس“(پنہ۔166) بلکہ دا لوز آک دا وڑ ئُ، ”اونا رنگ کاس آنبار پیہُن مسوسس۔“
افضل مراد ترجمہ کرسا پاہک نوشتہ کیک کہ ”اللہ نا اسہ نیک بندغ اسے سلطان وقت ناقاضی نا منصب آ تخا تینا منصب ملنگ نا چھٹی ئِ رسینگنگ تون دا نیک بندغ زار او قطار ہوغنگ اٹی تما“(پنہ۔171) دا ستر اٹی خوانوک آ بندغ ئِ پُہہ مننگ اٹ اسہ مشکل اس پلویڑ کیک، کہ دا سترآتے ٹی اسہ تو پروف مفننگ نا سوب آک پاش ئُ، ایلو دا کہ مفہومی ترجمہ ہم متنے بلکن لوزی ترجمہ غان کاریم ہلنگانے، ہرا تینا معنہ ئِ تفننگ ئُ۔ بایدکہ دا ستر آتے دا وڑ مروئی ئس ”وخت انا سلطان اسہ نیک ئُ بندغ اسے قاضی نا منصب آ تولفے، ہراتم ہمو نیک انگا بندغ ئِ اونا منصب کاغد (چٹھی) تننگا تو او گار و پراد اٹ ہوغاکہ۔“ ہندا وڑ اسہ پین پیراگراف اسے ٹی نوشتہ ئِ کہ ”حضرت لقمان ہرا نا پامداری ئِ مُچ آ دنیا منک اسہ امیر بندغ ئُ بندغ اسینا غلام اس۔ ناراستی، صفاگوئی او است نا قدرئِ نا ہم خواجہ ہم کریکہ۔“ دا پیراگراف ہم بڑزکو پیراگراف آنبار لوزی ترجمہ ئِ، ہندا سوب آن بھاز مشکل اٹ خوانوک آنا سمجھ اٹی بریک، یا تو گڑا ہرکس کہ زیات سجفتو ایا تے، اونا سمجھ اٹی ہم بفک۔ دا پیراگراف ئِ آسان یا مفہومی ترجمہ کننگا کہ تو جوان ئس، یعنی دا وڑ مسکہ:۔ ”حضرت لقمان ہرانا حکمت و دانائی ئِ مچ آ دنیا منک او اسہ امیر ئُ بندغ اسے نا مے (غلام) ئس، ہموامیر آ بندغ اونا راست گوئی، سُچائی نا اُست اٹی قدر ئِ کریکہ۔“
ہندا کسہ ٹی نوشتہ ئِ کہ ”امیر آ بندغ دا کوٹخ نا زیہبائی ئِ کنا اونا ستائے کرےا۔“(پنہ۔177) دا لوز آتے ٹی زیبائی نا جاگہ غا ”زیہبائی“ کوٹغ نا جاگہ غا ”کوٹخ“ نوشتہ ئِ،و کرے نا اخیر اٹ ناحق ناجود ’الف‘ اس خلوک ئِ۔ ہندن:
” دن مف کہ او داڑے برئے ننے کھلے مصیبت اٹی شاغے ،او پارے کنے اسہ صلاح اس سُوجانے“(پنہ۔180)داڑے لوز ”سُوجا“ اف بلکہ” سُجّا“ ئِ۔
دا پروف نا شیف بڑزی تیان بیدس اردو زبان نا لوز آک ہم ترجمہ نا دا کتاب اٹ بھاز خننگرہ، ہندن لگّک کہ ترجمہ رف مننگ آن پد زواس شینک مسنے۔
اردو نا لوز آک:۔
” (لڑکی) لمہ نا ہیت آ یخین کتو“(پنہ۔126)
” غلام اولیکو توار (پر) اونا خدمت ٹی حاضر مس۔“(پنہ۔159)
” اگہ نی اجازت ایتس تو ای اللہ (کا) نماز ئِ خوانو“ (پنہ۔159)
” ہاتھ نہ پہنچے تھو کوڑی“ (پنہ۔ 128)
” او گڈ سراٹی تینا دشمن ، کفار سرکش (اور) مفسد بندغ آتا حق اٹی دعا کریکہ(پنہ۔147) یعنی او گڈ سراٹی تینا سریلہ غادشمن، کفار و فساد کروک آتے کن دعا کریکہ۔
”دا نا علاج دادے کہ دانفس امارہ ئِ دفن کننگے“(پنہ۔165) نفس امارہ یعنی گندہ غا عادت
” ای اوفتیان متنفر مسوٹ“ (پنہ۔174) یعنی ای اوفتیان نفرت کریٹہ، کنے اوفتیان بد بسکہ۔
کنا رومیؒٹی ہندن ئُ ہم اردو نا لوز ارے ہراکہ براہوئی زبان اٹ بھاز بدل مسُرہ، نن تون لوز مننگ آن پد ہم اردو نا لوز آتیان کاریم ہلنگانے۔
”دا گمان ئس کہ اونا گُٹ” لحن داﺅدی“ ۔ بھاز ہنین و سریل توار اٹ اذان ایتک“(پنہ۔124) یعنی داگمان ئس کہ اونا گٹ حضرت داﺅد علیہ سلام نا توار نا ہنینی آنبار ئِ، و او بھازپُرسوز و زرنلی اٹ آذان کیک۔
”بھاز زیات قبیح نظر بریک“(پنہ،143) یعنی بھاز زیات گندہ، نجس خننگک۔
املا نا ویل:۔
براہوئی ادب اٹی املا نا ویل تینا جاگہ غا ساڑ ی ئِ اینو اسکان ہچ ئُ براہوئی ادبی ادارہ اس املا نا ویل ئِ ایسر کننگ کتنے، ہرا نا سوب آن ہر ادارہ تینا تب انا وڑ اٹ تینا جند انا اڈہلوک آ املا ئِ کاریم اٹی اتنگ ئِ۔ ولے گڑاس ہندن ئُ لوز اریر کہ او ہر براہوئی ادارہ یا شخصیت آتے کن اسٹ ئُ۔ ہراتم نن ”کنا رومی“ نا جاچ ئِ ہلینہ تو اوٹی نن لوز آتے دا وڑ خننہ، دن کہ:۔
”ای اُٹ، یا نی اُس“ ولے کتاب اٹی اُٹ نا جاگہ غا ”اوٹ“ اُس نا جاگہ غا ”اوس“ نوشتہ ئِ۔و ہندن بینگنی ئِ بینگونی، سلیسکہ ئِ سلیسہ کہ، کل ئِ کھل لکھنگانے، وداکان بیدس پینک ہم اریر۔
کتاب نا دا فنی ویل آک کتاب نا دروشم ئِ بھاز بھلو کچ اسسکان زدہ کرینو۔ اومیت ئِ کہ داکان پد ادارہ غاک دا ویل آتا ایسری کن سوگو ئُ گام ہرفور۔