فکر انا خواجہ، کفایت کرار

تاریخ تینا پنہ غاتیا ہمو خواجہ غاتے ہمو فکر آتے جاگہ ایتک، ہرافک اول تینے پہہ مسنو، تینا راج ءِ پہہ مسنو۔ تینا ڈیہہ و تینا ڈیہہ انا باتی تا دڑد و ارمان تے پہہ مسنو، و تینے تینا راج اکن ندر کرینو وقف کرینو۔

پارہ کہ راہشون ہمو مریک ہرا تینا راج انا ڈکھ و غم و تینا زی آ مروک آ جبر ءِ پہہ مرے، تینا راج انا کل ویل آتیان واخب مرے، ولدا او تینا راج انا ہندا شیفی بڑزی تیا سوچ خلے، دافتا ایسری کن گام اس ہرفے، ہراٹی اودے وڑ وڑ انا تکلیف تون مون تروئی تمے، واہم او اوفتتون مون ایتے، تینا راج ڈیہہ ءِ خوش و آسودہ کے۔

ہندن فلسفی سپانی نوزا پاہک کہ ”زانتکار، علم انا خواجہ، ہچ کسپک اونا ہروہ و اونا علم زندہ سلرہ، ہندن اونا دانائی تاریخ اس جوڑ کیک۔“

اینو نوزا نا دا قول انا زی آ ٹک خلسا نن دا پاننگ کینہ کہ براہوئی زبان، ادب و سیاست اٹ کفایت کرار نا اسہ بھلو کڑد و عمل اس، پن اس مسنے کہ داسہ اینو کفایت کرار نن تون اف، تو اونا علم، اونا ہروہ، اونا سوچ نن تون سلامت و زندہ ءِ، اینو ہم اونا فکر سوچ زندہ ءِ۔

کفایت کرار ہمو ورنا ئس ہرا اسیکا تینا زی آ ٹَک خلک، تینے پہہ مس علم و ادب دوئی کرے، وخت اس او شعوری پڑ آ گام تخا گڑا او راج آن گلہ دار مس، راج انا بے انصافی تے خنا، دھوکہ، درو، چم آتے خنا۔ ولدا اسہ کنڈ آن راج انا جند انا بے احساسی ءِ خنا، تینا تیان گلہ دار مس ،ایلو پارہ غان تینا راج انا ڈکھ و غم تا اودے درک مس، او تینا راج اٹ ساڑی آ ظلم و ستم زوراکی، ظالم نا ظالمی، لُٹ و پل، بے احساسی، بے مہری، بے قدری، بے زانتی و بے چکاری، بے مونی تے خنا۔ گڑا اودے ہندا ویل آک پلویڑ کریر، ہرافتیان اونا جون و ہروہ دڑدی مسر، ہندا دڑد آک اودے وخت اس ہم خوش تخنگ کن الیتوسہ، او دڑد آتے خنا محسوس کرے، اوفتے شاعری نا دروشم اٹ مون آ اتنگ ءِ مون کرے۔

کفایت کرار دیر ئس؟ او انت و ہرا وڑ انا سوچ تخاکہ؟ اونا نظریہ فکر لاشعور انت ئس؟ اگہ دا کل گڑاتے نن پہہ مننگ خوانہ گڑا نن اونا تخلیق آتے خوانن، اونا براہوئی زبان اٹ اسہ شاعری مجموعہ اس شینک مسنے، ہرا بالاد نا پن اٹی ءِ، ہندن اونا شاعری نا ارٹمی کتاب بلوچی ٹی ءِ، ہرا ”ذلم ءِ جمبر“ نا پن اٹی ءِ۔

اونا نوشتہ کروک آ کتاب آک ”ذلم ءِ جمبر‘ و بالاد“ تاریخ نا بشخ اس جوڑ مسنو، ہرافتے نن خوانن گڑا نن اونا فکر نظریہ ءِ پہہ مرینہ۔

بالاد اٹ کرار ہندن ءُ شاعری کرینے، ہرا تینا شاعری ٹی تینا راج انا ارمان تے کن ہوغانے، راج آن گلہ دار ءِ، راج انا بے مونی تیان گلہ دار ءِ، کرار بھلا بھلا بحر تیٹی ہندن ءُ شاعری کرینے، اینو نا جوان انگا شاعر آک اوفتا زی آ ٹک خلیرہ، اونا شاعری نا اسلوب ءِ بھاز آ شاعر آک ہرفنگ اٹی ءُ۔ اونا شاعری نا کل بشخ تینا راج و تینا وطن، تینا راج انا ڈکھ ءِ، ہندن اونا شاعری ٹی رومانوی وڑ ہم خننگک، او پری پلان اٹ تینا شاعری ءِ دُن تخانے، کرار نا فکر ءِ سرجم ہمو وخت آ پہہ مرینہ ہرا وخت نن اودے چٹ جوان وڑاٹ خواننِ داڑے اونا فکر و گشاد ءِ پہہ مننگ کن اونا گڑاس بند مون آ اتینہ:

او ہائیکو سیٹی پاہک کہ:

لمہ مس بے سار

خلنگا سم تیٹ

اونا ورنا غا مار

او داڑے تینا شاعری ٹی تینا راج انا زی آ مروک آ جبر انا خلاف توار ہرفینے، اسہ لمہ اسے نا مار سم تیٹ خلنگک، بے گناہ، بے بیگواہ مریک، او پاہک ڈیہہ انا باتی تے لمہ غاتا مار تے کہ ظالم ناحق دیک سم تیٹ خلیک کسفک شہید کیک، ہرافتیان اوفتا لمہ غاک اوفتا دڑد آتیان ساندہ خڑینک شولرہ۔

ارٹمی جاگہ آ او پاہک:

بھلا تیان ہنداخہ گلہ ءِ تینا

جوڑ تیا ہرا ہیت آک ءُ است آتیٹ افس

یعنی او داڑے تینا راج انا سڑدار، نواب، ٹکری، ملک و میر آتیان گلہ کرینے کہ اوفک قول و فعل انا تضاد نا گواچی ءُ۔ ہراوڑ اوفتا ہیت آک ءُ، او وڑ اوفتا سوچ آک افس، یعنی داڑے او غلام انگا راج ءِ راج انا باتی تے نسخان تروک آ سڑدار تے نشان کرسا پارینے۔ دا شئیر ءِ مستی پہہ مننگ کن نم مچ آ شئیر ءِ خوانبو پہہ مریرے تے۔

پین جاگہ اسے آ نوشتہ کرینے:

امر دا شار اٹی دا بندغ آتتون دن مخنگ اٹ زندگی کیسہ کرار ای نے آ حیران اٹ

بد آتے دشمن آتے جی و جان کیسہ مدام تین تون بدی کیسہ کرار ای نے آ حیران اٹ

اونا دا بند ءِ پہہ مننگ کن نم ٹَک خلبو۔ او پاہک دا راج اٹ ہر بندغ اسہ ایلو نا دشمنی ءِ خواہک، بدی ءِ خواہک، بد انگاتتون امر زند کیسہ؟ کرار ای حیران اٹ۔ او پاہک ہرافک داڑے دروغ گو، پھساتی، دشمن، بے مہر و بے احساس ءُ، واہم نی اوفتتون زند تیر کیسہ؟ ہرافک نے دڑد وغم ایترہ، واہم اوفتے جی و جان کیسہ، مدام اوفتے خوشی تیسہ، کرار نے آ ای حیران اٹ۔

کفایت کرار نا سوچ و فکر اونا مچ آ نوشت آتے خواننگ آن پد نن دا پاننگ کینہ کہ کرار اسہ گچین و راست پاروک ءُ ایماندار، ڈیہہ و ڈیہہ انا باتی تتون مخلص و پرفکر اس مسنے، ہرا تینا نن و دے ءِ راج انا پن آ ندر کرسا ڈیہہ اٹ مروک آ ہر شیفی بڑزی آ توار ہرفسا کرے، تخلیق کرے، اینو ہم براہوئی زبان نا کل ادیب آک بایدے کرار نا شاعری تے خوانر اوفتا فنی فکری دروشم ءِ مون آ اتیر، اونا نوشت و شاعری تا تنقیدی جاچ ءِ ہلیر تاکہ اونا سوچ فکر مدامی پوسکن آ ورنا تا مون آ برے، اونا ہمو فکر سوگو و سلامت سلے ہراڑان کرار نا نظریہ سوچ وخت اس گار مف، دن کہ کرار پاہک:

خاچنگ اٹی دانن تا تہاری مر مفک

نازانتی و خن تورنگ وگاری تو مر مفک

ہفتئی تلار

13-19 June 2020

تاک، 23

پنہ : 06