جمالیاتی تنقید, Aesthetic Criticism

جمالیاتی تنقید ادب و فن اٹ تخلیقی گشاد تون اوار تاثراتی زیبائش ءِ پٹنگک۔ دا تنقید اٹ تخلیق نا جمالیاتی پالو تے بھاز اہم تکنگک، دا تنقید ادب وفن اٹ بیرہ راجی و اخلاقی یا نظریاتی پالو تیان چپ اونا زیبائی، اونا ہاٹی تون اوار اونا تاثراتی اثر آتے سرحال جوڑ کرسا اوفتیا شرہ کیک۔

جمالیاتی تنقید ادب و فن اٹ زیبائش، تخلیقی گُشاد و تاثراتی جمالیات ءِ پٹک۔ دا تنقید دا گڑا غا زور شاغک کہ ادب ءِ اونا اسلوب نا زیبائی و فنکارانہ گُشاد نا حوالہ اٹ پرکنگے نہ کہ اودے راجی یا اخلاقی تول ترازو اسکان محدود کننگے۔

جمالیاتی تنقید ادب اٹ ساڑی زیب زینت و زیبائی نا عنصر آتے پٹسہ اوفتا تشریح ءِ کے اوفتے خوانوک کِن ملسا اوفتے اسہ پوسکن ءُ معنہ اس تون مُستی اتے۔ دُن کہ لوز ءِ ہراوڑ اونا ہند آ کاریم اٹ اتسا اوڑان اسہ پوسکن ءُ معنویت اسے ٹی اسہ جتا ءُ معنہ اس کشنگ لوز آتا ترکیب آک، تشبیہہ و استعارہ غاتا گچین آ دروشم و زبان و بیان نا رِد و بند، جُزیات نگاری نا کمک اٹ تخلیقی مواد ءِ اسہ پوسکُن ءُ زیبائی و تاثراتی حوالہ اسے ٹی اسہ زیبائی اسے ٹی بیان کننگ، دا کل جمالیاتی تنقید اٹ اوفتے پاش کرسا تخلیق آ شرہ کیک۔ دا تنقید ادب ءِ انسانی داخلی جوزہ غاتا حوالہ اٹ خارجی عوامل آتیان، دُن کہ راج، سیاست، یا نظریہ غاتسکان کچ اٹ کننگ نا جاگہ غا انسانی داخلی جوزہ غاتا وڑ تخلیق اٹ اتنگ نا کُنڈ ءِ ہلیک۔ ہرانا تعلقداری ادب لطیف تون یا اوڑان خڑک مرے۔ ادب ایہن ہم لس زبان وبیان آن جتا ءُ گڑا اسے، ادب نا زبان لس زبان آن جتا اونا اسہ تینا لوزگری نا رِد و بند اسے، ہرا ٹی جمالیاتی نقاد دا گڑا غا غور کیک کہ اسہ تخلیق اس خوانوک آ انت تاثر شاغک یا اونا جوزہ غاتیا اخس اثر شاغنگ اٹ سرسہب مریک داٹی تخلیق نا ساخت یا ہاٹی، گچین آ رِدوبند اونا اسلوب زبان و بیان نا اہمیت ءِ پرکنگک۔ دا تنقید تخلیقی فن پارہ نا یکئی آ اسلوب و اونا تخلیق نا زو معنی پالو تا کُنڈ آ زیات نظر شاغک خاص وڑ کہ تخلیق اٹ اخہ در سرحال ہاٹی نا بابت پوسکُنی اتنگانے۔

جمالیاتی تنقید نا بنداوی نظریہ غاک جہندمی فلسفہ غان تالان مسر خاص وڑ اٹ Immanuel kan نا جمالیاتی فلسفہ غان ہرا جمالیاتی تنقید کِن زیبائش ءِ آجو و بے کنڈ ہلوک تجربہ پارے۔ کانٹ انا رِد اٹ زیبائی انسان نا تہہ انا کیفیت آتتون گنڈوک ءِ ہرا اونا ذہنی و روحانی تاغت تون تفوک ءِ۔ او دا ہچ ءُ خارجی مفاد اسے نا بندی اف۔

John Ruskin و Mattew Arnold کون آ جمالیاتی نقاد آک ادب نا جمالیات ءِ راجی دود ربیدہ یا راجی قدر آتتون اوار اخلاقیات تون گنڈنگ نا کوشست کریر، ولے داڑان بیدس اوفک ادب نا داخلی زیبائی تون اوار اونا کسبی گُشاد ءِ بنداو جوڑ کریر۔

اردو ادب اٹ جمالیاتی تنقید نا جہندمی پارہ غان بس، ولے دانا ردوم علاقائی ادبی رجحان آتیان مس۔ اردو زبان نا جمالیاتی نقاد آک ادب نا اسلوب انا زیبائش اونا تاثراتی ٹِک ءِ کل آن زیات اہمیت تسر، شبلی نعمانی شاعری ٹی زیبائش و فطری آ جوزہ غاتے بنداو جوڑ کرسا ادبی شہ پارہ غاتا تنقیدی جاچ ہلک۔ خاص وڑ شعر العجم اٹ فارسی شاعری نا جمالیاتی پالو تا درشانی ءِ کرے۔ حالیؔ تینا تنقید اٹ جمالیاتی و اخلاقی پالو تے اوڑدہ کرے۔ اونا کتاب مقدمہ شعر و شاعری ٹی شاعری نا گشاد تون اونا تاثر آتے پاش کرسا اوفتیا شرہ کرے۔ فراق گورکھپوری اردو شاعری نا جمالیات آ کُڑمب ءُ تنقید اس کرے۔ ہندن شمس الرحمان فاروقی اردو ادب اٹ جمالیات نا جدید آ نظریہ غاتے درستی راستی کرفسا ادب نا داخلی زیبائی ءِ پاش کننگ نا کوشست کرے۔ ایہن تو جمالیاتی تنقید ادب ءِ تخلیقی کہول آ سرپند مننگ اٹ کمک ایتک۔ ہندُن خوانوک آ تخلیق نا زیبائی یا اونا اسلوب نا یکئی ءِ پاش کننگ نا سوب مریک، ہندُن فن و ادب ءِ اسہ بُڑز ءُ فکری و روحانی آزموندہ اس گوندک۔ ولے ولدا ہم جمالیاتی تنقید آ گڑا اس اعتراض کننگک کہ دا ادب ءِ راجی و نظریاتی نقطہ نظر آن جتا کرسا اودے بیرہ تخلیقی زیبائی اسکان کچ اٹ کیک، ہراڑان ادب نا راجی و تاریخی پالوک گوجالنگرہ۔

جمالیاتی تنقید ادب نا ہاٹی و اسلوب نا زیبائی و کسبی درشان تون اوار اونا تخلیقی گشاد ءِ پک کیک ولے ولدا ہم اودے راجی و نظریاتی رد اٹ ہُننگ نا خواست مریک تاکہ ادب نا اسہ جم ءُ علمی گشاد اس مُستی برے۔