یوسف عزیز مگسی

میر یوسف عزیز مگسی نا دور ڈغار نا سَے یک رقبہ غا تالان سوویت انقلاب نا دور ئس۔ ہرانا اثر استحصال، ظلم و جبر انا برخلاف مچ آ دنیا نا قومی و تپہ ئی تحریک آتیا تما۔ ہرا معاشی و سیاسی آجوئی و راجی بدلی کن قومی و تپہ ئی تحریک آتیٹی اسہ پوسکن ءُ ساہ اس شاغا۔ سامراج دشمن و جاگیردار دشمن ہدف قومی و تپہ ئی تحریک آتا ”نصب العین“ جوڑ مس۔ ترقی پذیر و پد تموک ڈیہہ تیٹی نیشنلزم نا فکر تینا دور انا راستکی تے تُد کرسا پوسکن آ دروشم اٹ مون آ بس۔ ہرانا اثر افریقہ، ایشیاءولاطینی امریکہ ٹی سیاسی، معاشی و راجی خڑکی تیٹی تفوک نظام تیا اسہ سیخا سے آنبار پیری کریکہ۔ ننا ایب کیب اٹی ترکی، اوغانستان، مصر، ہندوستان نا قومی آجوئی نا تحریک نا شرہ مچ آ دنیا ٹی چلینگوک قومی تپہ ئی تحریک آتون جدلیاتی وَڑ اٹ سوگو مس۔ دا تحریک آتا اثر ہر ’ذی شعور‘ بندغ ءِ زہمی کرے۔

1920ءاٹی اولیکو وار پوسکن آ فکر و نظریہ نا خواجہ بلوچ ورنا تا اسہ پڑک اس میر عبدالعزیز کرد نا کماشی ٹی ”انجمن نوجوانان بلوچ“ نا پن اٹ سیاسی و جمہوری تحریک نا بنداو ءِ تخا۔ و اودیم وَڑ اٹ سامراج دشمن، جاگیردار دشمن، و جمہوری حق آتے کن سرجز آتا بناءِ کریر۔ 1929ءاٹی ورنا تا دا تنظیم ءِ 21 سال نا ورنا نا کماشی نصیب مس۔ ہرادے ننا سیاسی تاریخ میر یوسف عزیز نا پن اٹ چاہک۔ یوسف عزیز نا عملی زند پنچ سال آ تالان ءِ۔ دا پنچ سال اٹی اسہ سال اس زندان مس۔ و کم و وَد دہ تُو انگلینڈ اٹی گدریفے۔ ایلو مسہ سال اٹی دا ورنا غا راہشون نا راجی، سیاسی و ادبی پڑ آ کارکڑد ننا غٹ انا اسہ کرن اسے آ تالان جم کارکڑد آن گیش ءِ۔ ہرانا دا تم اسکان مونی بروک خذمت آک دا کتاب اٹی ساڑی ءُ۔ و سما اف پین اخس کنج مرور، ہرا ننا خن تیان اودیم و ڈکوک ءُ۔

میریوسف عزیز تینا زند انا متحرک دا مسہ سال اٹی معاشی، سیاسی و علمی بنداو آتیا تینا تحریک نا بالائی پنجر ءِ ٹہیفے۔ تینا دور انا گرج و الم آتے پہہ مس۔ تینا راج انا تپہ ئی جاچ ءِ ہلک۔ و تینا راج اٹی بنداوی وکیفیتی بدلی کن مونی بس۔ نن خننہ کہ او انقلاب ناخالق تپہ صنعتی مزور تا ساڑی گری ءِ پک کننگ کن مچ آ بلوچستان اٹی صنعتکاری نا گرج آ زور شاغا۔ شوان تا کاپچر آتا رکھ اکن مونی بس۔ قومی شونداری کن تعلیم ءِ المی گوندا، خاص وَڑ اٹ مسن تا تعلیم، بھلو علاقہ سیٹی تینا خڑچ اٹ سکول و ڈسپنسری جوڑ کرے۔ تینا جند آ کشاری اصلاحات آتے لاگو کرے۔ جندی ملکیت ءِ ”طوق لعنت“ اس گوندا۔ تینا خڑچ اٹ کیرتھر نا واہ ءِ ختفے۔ و اول غریب بزغر آتا ڈغار تے دیر تِس۔ نوکری تیٹی درملکی تا جاگہ غا ہندی خلقت ءِ ملازمت تننگ آ زور شاغا۔ غرض دا کہ زند انا ہر بشخ آ تینا چکار ءِ چکا۔

السی آسراتی کن ہرا پلاننگ ءِ کریکہ، اودے تینا خڑچ اٹ عملدرآمد کرفیکہ، اونا مینجمنٹ کن اونا سار و سنبھال ءِ تینا دوٹی ہلککہ، و داڑان پاش مروک نتیجہ غاتے دوئی کریکہ۔ او تینا نیمہ جائیداد ءِ انسانی آسراتی کن وقف کننگ نا وصیت ہم کرے۔ انتئے کہ او چاہسکہ کہ او بھاز اُرے اسکان زندہ سلنگ کپک۔ او زُوت سرکار یا سردار اسے نا سُرف آن پُر سم اسے نا گواچی مریک۔ یا راجی گندہ ئی تتون جنگ ترسا مرک انا گواچی مریک۔

میر یوسف عزیز روشن خیال، وطن دوست و قوم دوست ءُ بندغ اس ئس، او انسانی عظمت نا داعی اس ئس۔ مہر و مریبت، امن نا پیامبر اس ئس۔ او اشرافیہ نا قوم پرستی آن اسہ کُنڈ قوم انا سیوت و بریبری ءِ گچین تکاکہ۔ قومی جہد ءِ تپہ ئی جہد اتون گنڈوک تکاکہ۔ او قومی اشرافیہ نا است خواہی تیا تالان بھلا قوم پرستی انقلاب ءِ دشمن رجحان اس خیال کریکہ۔ او قومی تعصب، قومی خار، و قومی استحصال آن خار دریکہ۔ او قومی رشتہ غاتا پیدواری ءِ تپہ ئی فلاسفی نا فارمولہ اٹ ممکن تکاکہ۔ او قومی شاو ¿نزم و قومی بالادستی نا جاگہ غا تینا جہد ءِ خواری کش تپہ نا جہد اتون گنڈوک تخنگ نا خواہندار ئس۔ و خواری کش تپہ نا جہد انا ہدف ءِ تینا نصب العین گونداکہ۔ او قومی و تپہ ئی استحصال ءِ ریاستی مشینری آ اسہ پڑک اسے نا مالکی تکاکہ۔ او نسل، رنگ، زبان، برادری نا رشتہ غاتیان زیات انسانی قدر آتے اولیت تسکہ۔

او سامراجی بالادستی ءِ شونداری نا کسر اٹ غٹ آن بھلا اڑاند گونداکہ۔ او برٹش سامراج نا اجارہ غا ہلوک بلوچ گلزمین نا برٹش فائدہ غاتا رِد اٹ چندی ملک آتیٹی بشخ و پانٹ آن است جم اَلوکہ۔ او تاریخی، جغرافیائی، معاشی و سیاسی بنداو آتیا قوم انا تشکیل نا خواہندار ئس۔ او منفی قدر انا جاگہ غا مثبت قدر آتے آمرانہ رویہ غاتا جاگہ غا جمہوری رویہ غاتے، ڈرائنگ روم نا سیاست نا جاگہ غا السی سیاست ءِ رواج تننگ خواہسکہ۔ او مون تروک راجی و معاشی ویل آتیا سنجیدہ وڑ اٹ سجفنگ، راجی پد تمنگ، معاشی بد حالی و بھسکاری و بے بریبری نا درک ءِ راستکی نا کہیل آ خلسا عملی وَڑ اٹ تینا جندی وسیلہ غاتے جم انا وسیلہ غاتا کاریم اٹ اتنگ کن خڑچ کریکہ۔ او الس نا بنداوی، ودشتی سیاسی، معاشی و کانودی حق آتا خواہندار ئس۔ راجی و اقتصادی وسیلہ غاتا انصاف اٹ بشخ و پانٹ نا علمبردار ئس۔ پوسکن آ راجی اقتصادی تشکیل کن محرک راجی واکدار آتون جدلی وَڑ اٹ گنڈوک ئس۔ او راجی زند اٹی مرحلہ وار نشوونما نا فلاسفی ءِ ہم چاہسکہ۔ او غیر محسوس وَڑ اٹ پیش بروک چُنکا چُنکا بدلی تے اسہ بھلو بدلی سے نا سوب تکاکہ۔ او اسہ ہندن ءُ انصاف آ تالان نظام اسے کن مخ تفوک ئس ہراٹی غٹ بندغ آتے رنگ، نسل، ذات، مذہب و کسب آن ایڑتر شرف نا زند اس تدیفنگ نا وار خواہی مرے۔ معاشی، سیاسی، راجی سرجز آتیٹی ہر اسٹ ءِ شریداری دوئی مرے۔ ریاست انسانی حق آتا رکھ انا ضامن مرے۔ زوراور ءِ دا حق دوئی مف کہ او زور انا زی آ ایلو بندغ نا حق ءِ خلے، دا ئسرہ یوسفی فلاسفی نا ٹِک آک، ببو دافتے تینائی کین۔

اینو یوسف عزیز نا جتائی ءِ کرن اس مننگ ءِ۔ اینو نن ہراڑے سلوک اُن؟ ہرا حالیت آتے مون تروک اُن؟ننا ویل آک انت ءُ؟ دا ویل آتا درک ءِ کس اس خلکنے؟ دافتا ایسری نا پروگرام ءِ کس اس ایسری نا کُنڈ آ درینے؟ حالانکہ اینو ننا سیاسی جماعت آک درزن اسے آن زیات ءُ۔ غٹ تا یوسف عزیز نا سیاسی وارث مننگ نا دعویٰ کیرہ۔ کم و وَد سی سال آن یوسف عزیز نا سیاسی وارث نا پن ہلوک آ پارٹیک حکمرانی کننگ ءُ۔ انت دا سی سال اٹی کس اس تینا جند انا علاقہ ٹی تینا خڑچ ءِ اِلے، حکومتی فنڈ اٹ اسہ کارخانہ اس خلکنے؟ مگہ کس اس جوان ءُ تعلیمی ادارہ سے نا بنداو ءِ تخانے؟ مگہ سیاسی جماعت 80 ہزار آن زیات کولا نا صنعت آتیٹی کاریم کروک مزور تا ڈکھ آتیان معلومداری دوئی کرینے؟ مگہ کس اس 750 کلومیٹر کرک انا ماہی گیر آتا معاش نا وَڑ سمندر ءِ، اوفتا استحصال نا چم بازی تا چٹفنگ کن کوشست کرینے؟ مگہ حکمران قوم پرست جماعت آک ڈغار تیا دیر رسیفنگ کن گنڈو اس تفینو؟ (حالانکہ وندر ڈیم ایوب خان نا وخت آن ورک آرڈر نا چاری ءِ) مگہ نن ربیدہ ئی و قبائلی سیاست ءِ قومی و اجتماعی سیاست آ اولیت تفنہ؟ مگہ نن راجی قدر آتیا اقتدار ءِ اولیت تتنن؟ مگہ نن سردار و سرکار نا ڈَلک آ بولو آنبار ناچ کپننگ اُن؟ مگہ نن السی گلی کوچہ غاتیٹی مچی اڈ تننگ نا جاگہ غا فائیو اسٹار ہوٹل آتیٹی سیمینار و جلسہ اڈ تفننگ اُن؟ مگہ نن الس نا خید ءِ چوشوک آ استحصالی مشینری نا آلہ کار افن؟ مگہ نن کیڈر پالیٹکس نا جاگہ غا کمرشل پالیٹکس ءِ رواج تتنن؟

نن تو V I P عالی شان بنگلہ، پوسکن آ ماڈل نا کروڑ آ روپئی تا گاڈی تا چَس ءِ ہلنگ اٹی اُن۔ بینک بیلنس جوڑ کرسا ہِننگ اُن۔ تین کن ملکیت جوڑ کننگ نا سنگتی کننگ اُن۔ سرکار نا استحصالی مشینری نا چھتری نا کیرغ آن زند تدیفنگ اٹی اُن۔ و السی استحصال اٹی شریدار سردار آتا سیبو آ چرینگ انگ اُن۔ دے پہ دے آ معاشی پد تمنگ نا بھلاوڑ (دلدل) اٹی مین ہنسا کننگ اٹی اُن۔ سیاسی و معاشی وَڑ اٹ پننگ نا کُنڈ آ ہِننگ اٹی اُن۔ ننے آن ہر اسٹ انا پرستی، خود پسندی نا ناجوڑی ٹی اختہ ءِ۔ جندی غرض و غایت آتیا ن بیدس پین ہچ اسے آ چکار کپنہ۔

داسہ ہم وخت ارے کہ دا ٹِک انا درک ءِ خلین کہ نن ہراڑان تَہل تمانن؟ نن یوسفی فلاسفی نا جم سوچ آن ہراڑے چَپ تمان؟ ننا پد تمنگ نا سوب آتا ایسر ہرا فلاسفی تون گنڈوک ءِ؟ مگہ ننے آن کس اس یوسفی فلاسفی نا بڑزکو ٹِک آتیا راہی روان ارے؟ ننے تینا پراگندہ ئی تیا چَک اس ہڑسوئی مریک، تینا راج اٹی بنداوی و کیفیتی بدلی اتنگ کن سیاسی، معاشی و نظریاتی وَڑ اٹ یوسفی فلاسفی ءِ انجیکٹ کروئی مریک۔