براہوئی زبان اٹ ترجمہ مروک نثر انا اولیکو کتاب، میانی و ایلو کِسہ غاک

براہوئی زبان آ کاریم کروک اورینٹلسٹ Orientalist آتا باقاعدہ کاریم نا شاہدیک 1838ء آن اریر، کہ ہراتم لیفٹیننٹ آرلیچ (رابرٹ لیچ) ”براہوئی گرائمر“ نا پن اٹ ہندا سال اسہ بھاز بھلو مضمون اس نوشتہ کرے، ہرا کیہی بشخ آتیا تالان ئس، و دا ایشیاٹک سوسائٹی بنگال نا جنرل اٹ شینک مس۔ دا کتاب بیرہ اسہ صنف آ تالان اف، و داٹی منہ کِسہ، ہڑدے ئی ہیت و گپ آتا انگریزی ٹی بدل، منہ شئیر اس مٹ و بدل کننگانو۔ وخت اس کہ مولوی اللہ بخش زہری ہم اسہ کتاب ”ہینڈ بک آف براہوئی لینگوئج“ نا پن اٹ 1877ء اٹی مونی ایسنے، اوٹی ہم بیرہ اسہ صنف اس اف، و اوٹی بول چال نا رِد اٹ ہڑدے ئی زند و دفتری باندات نا ہیت آتے بدل کننگانے، وخت اس کہ داٹی کِسہ ہم اریر۔ ہندن داٹی لوز آتا معنہ غاتتون اوار اسہ لڑ اس ہم ارے۔ دن دا کتاب ہم بیرہ اسہ صنف اسے آ تالان ءُ کتاب اس اف۔

1877ء نا سال اسہ پین کتاب اس ہم مونی بسنے، ہرا پورو آن پورو ترجمہ نا کتاب اسے، و مچ تے نثر اٹی ءِ۔ دن پا کہ دا بیرہ اسہ صنف اسے ٹی ءِ۔ و دانا نوشتوک کیپٹن ایم نکلسن ءِ۔ دا کتاب نا پن

“Meanee &c. (A Compliation of extracts)”

ءِ۔ دا کتاب اٹی انگریزی ٹی نوشتہ مروک تاریخی مضمون و ایلو زبان تیان انگریزی ٹی ترجمہ مروک حکایت و کِسہ غاتے براہوئی زبان اٹ مَٹ و بدل کننگانے۔کتاب نا پاش پنہ غا ہم دا ہیت ءِ سفا کننگانے کہ دا کتاب اٹ اوار مواد ءِ براہوئی زبان اٹ بدل کننگانے، و کتاب آتا حوالہ غاک ہم تروک ءُ کہ دا مواد آتے ہراکان ہرفنگانے۔

کتاب نا مون پنہ نا رد اٹ دا کتاب نا مواد Napier’s Conquest of Scinde، Grant Duff’s Mahratta History و دائے تیان ہرفنگانے۔

کیپٹن نکلسن کتاب نا ترجمہ نا بابت کمک کروک آتا منت ءِ ہرفینے، اوفتا پنک دن ءُ:

فرسٹ بلوچ رجمنٹ نا جمعدار بلو خان، و سپاہی ولی محمد، سیکنڈ بلوچ رجمنٹ نا صوبیدار دوست محمد، سپاہی بہرام خان، و سپاہی شاہ محمد۔

ہندن کمکاری کن منشی اللہ بخش، فارسی ہیل تروک آنا ہم منت ءِ ہرفنگانے۔

دا کتاب ءِ براہوئی زبان نا پنی آ پولکار ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی پٹانے ایسنے، براہوئی اکیڈمی نا کنڈ آن 1985ء ٹی شینک مروک ایڈیشن نا تقریظ اٹ او نوشتہ کیک کہ دا کتاب اٹ ترجمہ مروک مرہٹہ غاتا تاریخ آ شینک مروک کتاب 1826ء اٹ شینک مسوسس، ہرادے گرانٹ جیمز کوننگم نوشتہ کریسس۔ اونا باوہ نا پن جون گرانٹ، و لمہ نا تے پن مارگریٹ ڈف ئسکہ۔ ڈاکٹرؔ پاہک کہ کتاب اٹ گلستان و عربی ادب آن ترجمہ غاک ہم اوار ءُ، و ”اللہ بخش“ نا پن کہ مون پنہ غا تروک ءِ، او فارسی نا استاد اسے، و او ”ہینڈ بک آف براہوئی لینگوئج“ کتاب نا سوب آن ہم پنی ارے۔

کتاب شش بشخ آ تالان ءِ، و ہر شش بشخ براہوئی و انگریزی ہڑتوم آ زبان تیٹی ساڑی اریر۔ بنا ٹی انگریزی زبان نا بشخ ءِ تننگانے، و ولدا براہوئی زبان نا بشخ تروک ءِ۔ براہوئی بشخ انا پن ءِ کتاب خواجہ ”میانی و پین کِسہ غاک“ نوشتہ کرینے، وبراہوئی زبان اٹ نوشتہ مروک مواد ہم کتاب اٹ چَپ آن راست تننگانے۔ ہندن انگریزی ٹی تروک مواد آتے کن جتا پنہ نمبر تننگانے، وہراڑے کہ انگریزی بشخ چٹک، اوکان پد براہوئی بشخ اکن پنہ نمبر آک اول سر آن بنا کننگانو۔

کتاب نا اولیکو بشخ اٹ فارسی حکایت آتا پنی آ کتاب ”گلستان“ آن سی و یک (31) حکایت نا انگریزی آن براہوئی ٹی ترجمہ اوار کننگانے۔ دا انگریزی بشخ انا اولیکو پنہ غان ہلیس 18 میکو پنہ اسکان چکک، و ہندن گلستان نا ترجمہ نا براہوئی بشخ بیست و چار (24) پنہ غا تالان ءِ۔

ارٹمیکو بشخ ”پلاسی نا جنگ“ انا حوال آ تالان ءِ، ہرا 19 میکو پنہ غان بنا کیک، و بیست و یک میکو پنہ اسکان چکک۔ دا بشخ انا براہوئی ترجمہ پنچ پنہ غا تالان ءِ، بیست وپنچمیکو پنہ غا بیرہ سرحال تروک ءِ۔ و ترجمہ بیست و ششمیکو پنہ غان بنا کرسا سی میکو پنہ اسکان چکک۔

مسٹمیکو بشخ انا انگلش اٹ تروک سرحال و براہوئی ٹی تروک سرحال آک تین پہ تین آن جتا ءُ، ولے مواد اسٹ ءِ۔ انگریزی ٹی دا بشخ انا سرحال

“Grant Duff’s History of the Mahrattas”

ءِ۔ و دا بشخ بیست و دومیکو پنہ غان بنا کیک و بیست و چارمیکو پنہ غا چٹک۔ وخت اس کہ دا بشخ انا براہوئی ٹی سرحال ”سیوا جی نا قصہ، کہ ”پونا“ غا جلہو کریسس“ ءِ۔ و دا براہوئی بشخ انا سی و یکمیکو پنہ غان بنا کیک، و سی و پنچمیکو پنہ غا چٹک۔

چارمیکو بشخ ”میانی نا جنگ“ ءِ، و دا بشخ

“Napier’s Conquest of Scinde”

آن ہلنگوک ءِ، دا بشخ بیرہ مسہ پنہ غا تالان ءِ۔ براہوئی ترجمہ ٹی دا بشخ انا اولیکو پنہ ولدا سرحال نا پن اکن اِلوک ءِ، و ترجمہ 36 میکو پنہ غان بنا کیک، و چِل میکو پنہ اسکان چکک۔

پنچمیکو بشخ قلات نا 1839ء نا جنگ انا بارو اٹی ءِ، و دا بشخ ڈبلیو ایل میرویدر نا میموئر ”The Kalat State“ آن ہلنگانے۔ دا بشخ آن انگریزی ٹی اسہ پوسکن وڑ اس بنا کننگانے، او دُن کہ دانا پنہ نا نمبر ءِ ولدا اسٹ آن بنا کننگانے، و دن دا انگریزی مواد شش پنہ غا تالان ءِ۔ ہندن براہوئی ٹی ہم دا بشخ اکن پنہ ءِ اولیکو نمبر آن بنا کننگانے، و دانا سرحال ”قلات نا بیان (مختصر)“ ءِ۔ دابشخ انا براہوئی ترجمہ ہشت پنہ غا تالان ءِ۔

ششمیکو بشخ ابولحسن نا کِسہ ءِ۔ و دا Edward William Lane نا ترجمہ کروک ”الف لیلیٰ“ پنی آکتاب آن ہلنگوک ءِ۔ و دا بشخ انا اخیر اٹ دانا حوالہ ہم ساڑی ارے۔ دانا انگریزی بشخ بیست و یک پنہ غا تالان ءِ۔ وخت اس کہ دانا براہوئی ترجمہ بیست و پنچ پنہ غا تالان ءِ۔

کیپٹن ایم نکلسن دا کتاب اٹی براہوئی زبان کن سندھی رسم الخط ءِ کاریم اٹ ایسنے۔ و او ریٹروفلیکس ’ڈ‘ انا نوشتہ کننگ کن مسہ ڈَول کاریم اٹ ایسنے، وخت اس کہ ریٹروفلیکس ’ٹ‘ اکن اِرا ودکی نشان تا ودفنگ و اسہ نشان اسے نا اِلنگ آن پد نکلسن نا کاریم اٹ اتوک جم نشان تا کچ 37ءِ۔

براہوئی زبان اٹ دا کتاب آن مست کروک کاریم تیان پک مفک کہ او اسہ صنف و اسہ سرحال آ پورو ءُ کتاب اس مریر۔ ولے کیپٹن نکلسن نا کتاب ”میانی و پین کِسہ غاک“ پک ءِ کہ نثر اٹ مروک پورو ترجمہ نا کتاب اسے۔ دن نن پاننگ کینہ کہ دا کتاب براہوئی زبان اٹ نثر انا صنف اٹ ترجمہ مروک اولیکو کتاب ءِ۔

ہفتئی تلار
تاک: 42
05-11 November 2022