اصطلاحات نثر۔۔۔۔۔۔۔ پٹ و پول۔۔۔۔۔۔۔(63)

 

بجازی:۔ (مجاز) Figurative, Illusive

مجاز، عربی زبان نا لوز اسے، ہرانا لغوی معنہ ہننگ نا جاگہ، کسر و حقیقت آن چَپ ءِ۔

اصطلاحی معنہ ٹی مجاز آن مراد اسہ خاص ءُ لوز یا فقرہ اس ہرا تینا حقی آ معنہ غان چَپ معنہ ٹی کاریم اٹ اتنگے، او مجاز پاننگک۔ و دا اصطلاح ءِ براہوئی ٹی بجازی پاننگک۔

یعنی ”ہمو کلمہ ہرا تینا حقی آ معنہ نا برخلاف مستعمل مرے۔ ولے اونا حقی آ موضوع معنہ ترک متنے، او بجازی ءِ۔“ (دہلوی، 2017ء، 70)

اصل اٹ بجازی لوز آتا اسہ خاص ءُ مچی اس مریک، ہرا تینا لوزی معنہ غاتیان چَپ اسہ پین معنہ و مطلب و مفہوم اس درشان کیک۔ ہرادے ”بجازی“ نا پن تننگک۔

بجازیک گیشتری تینا ہاٹی ٹی لس وڑ اٹ مصدر نا دروشم اٹ اریر۔ ”ایہن تو بجازی تا صورت مصدری مریک، ولے فقرہ ٹی زمانہ نا رد اٹ استعمال مریرہ۔ اوفتا سہی استعمال تحریر و تقریر اٹی اسہ بھلو زیب و نمہ اس ودی کیک۔“ (براہوئی، 1998ء، 65)

بجازیک تالان پڑ آ چندی سرحال آتیا خننگرہ۔ ہرا جتا جتا گڑا، ٹِک و ایلو پالو تا پارہ غا اشارہ کیرہ، ہرافتا تعلقداری انسان تون ارے۔ براہوئی بجازی تا گڑاس وڑِک دا ڈَول ءُ:

است خلنگ:۔

گڑتی کننگ، کاریم اسے نا بابت سوچ خلنگ، کہ دا کاریم ءِ کیو یا آخا۔ فائدہ یا نسخان نا رد اٹ تینا گڑتی نا درشانی ءِ کننگ۔

با خلنگ:۔

مغز خوری، بے فائدہ تینا مون ہیت کننگ، رٹنگ و شرہ کننگ۔ بیدس سجفنگ آن با غان ہیت کشنگ۔ محفل کچاری سے ٹی بے تک شروع مننگ۔

خن تے ملنگ:۔

ہشار مننگ، شون ہلنگ، ترقی کننگ، مون آ مننگ، سار اٹی بننگ، چاہنگ۔

خن تے کشنگ:۔

خار اٹی بننگ، نسخان تننگ، ایلو ءِ خبڑدار کننگ، کسفنگ، بے حال کننگ۔

بجازی نا وڑک:۔

بجازی نا چار خاص ءُ وڑ ءُ، اسٹ بجاز لغوی، ارٹمیکو بجاز شرعی، مسٹمیکو بجاز عرفی خاص و چارمیکو بجاز عرفی عام۔

-1بجاز لغوی:۔ یعنی لوز اسے اونا لغوی معنہ غان چَپ اسہ پین مطلب اسے ٹی کاریم اٹ اتنگے، دن کہ:

”ننا اُرا ٹی اسہ شیر اس ودی مسنے۔“

دا جملہ ٹی ”شیر“ تینا لغوی معنہ ٹی داڑے کاریم اٹ بتنے، بلکن او اسہ ”دلیر“ و ”بہادر“ اسے نا معنہ ٹی کاریم اٹ اتنگانے۔

-2بجاز شرعی:۔ شرعی اصطلاح نا رد اٹ لوز ”صلوٰۃ“ نماز کن ءِ، ولے بجازی ٹی صلوٰۃ ”دعا“ کن کاریم اٹ اتنگک۔

-3 بجاز عرفی خاص:۔ ہمو اصطلاح ہرا اسہ فرقہ یا مسلک اسے کن کاریم اٹی برے، دن کہ لوز ”حقیقت“ ءِ۔ حقیقت نا لغوی معنہ راست و اصل نا ءِ، ولے علم تصوف نا اصطلاحی معنہ ٹی دانا معنہ اللہ جل جلالہٗ نا ذکر ءِ۔ ہرا حقی و اصل ءِ، و ایلو کل گڑاک فانی اریر۔

-4 بجاز عرفی عام:۔ ہمو لوز ہرا عام اصطلاح تا مفہوم آن چَپ پین ہم معنہ غاتیٹی کاریم اٹ اتنگے، دن کہ:

”کاٹم آ باریم اسے۔“

”داڑان اول تو دا لس وڑ اٹ دا معنہ مون آ بریک کہ بندغ اسے نا کاٹم آ اسہ وزن اسے، ولے بجازی اصطلاح نا رد اٹ دانا معنہ مریک کہ بندغ اس اسہ ویل، مشکل و فریشانی اسے نا گواچی ءِ۔ ہراڑان کہ او تینا کاٹم آ ہندادے اسہ باریم اس سرپند مریک۔“ (سنی، 2015ء، 53)

…………

کتاب آک:۔

براہوئی، سوسن، (1998ء)، ”براہوئی قدیم نثری ادب“، براہوئی اکیڈمی پاکستان

دہلوی، سعید احمد، (2017ء)، ”فرہنگ آصفیہ“، الفیصل ناشران لاہور

سنی، لیاقت، (2015ء)، ”براہوئی شاعری“، راہشون ادبی دیوان بلوچستان

ہفتئی تلار
تاک: 38
15-09 اکتوبر 2021ء
پنہ: 06