عبدالرازق ابابکی نا افسانہ غاتا مجموعہ ”بے ہندآ بندغی“ نا تنقیدی جاچ                             3

(12) ”جلال نا چُغ آ شیطان سوار ئس“(پ 75)۔

٭ دا اسہ ٹرم اسے، ٹرم اٹی چُغ آخا بلکہ لخ استعمال مریک۔ اگہ دا دُن مسّکہ ’جلال نا لخ آ شیطان سوار ئس“ تو زیات جوان ئس۔

(13) ”اینو آن ای دا کل کاریم تیان دو ءِ تینا خلاس کرینُٹ۔“(پ 75)

٭ دو ءِ ”خلاس“ کننگ ہمو وخت پاننگک ہرا وخت کہ بندغ کاریم اسے سرجم کے فارغ مرے۔ ہرا وخت کہ کاریم اسے آن ڈیہڑائی (بے زاری) نا پاشی کننگے تو ”دوہرفیٹ “ پاننگک۔ داڑے دوءِ تینا خلاس کرینٹ“ نا جاگہ ”دو ہرفینُٹ“ پاننگاکہ جوان ئس۔

(14) ”شے یار ءِ غریب نا خڑینک آک خلکن کریسر“ (پ 75)۔

٭ بندغ تینٹ خلکن مفک بلکن اونا اُست خلکن مریک، داڑے پاننگاکہ ”شے یار نا اُست ءِ غریب نا خڑینک آک خلکن کریسر“ تو جوان ئس۔ ایلو دا کہ اسہ بھلو طاقت اس استعمال مرے گڑا خُلکُن پاننگک۔ دُن کہ پاننگے ”امبل ءِ ارٹمیکو زئیفہ ہندن خلکن کرینے اسُل ہیت با آن تے بفک“۔

(15) ”مُسہ وخت اِرغ کُنینہ آرام اٹ خاچنہ۔“ (پ75)۔

٭ مسہ وخت ارغ کننگ اردو نا اصطلاح اسے۔ براہوئی ٹی اِرا وخت نا اِرغ پاننگک۔ مسٹمیکو وخت انا اِرغ ءِ بیرہ ”نہاری“ پاننگ۔ خلق آتے ٹی تو نہاری نا رواج کم ارے۔

(16)”دا کاریم تے اِلاس تو کپ اسے کن اِرغ نا سکوس“ (پ 75)۔

٭ دا ”کپ اسے کن ارغ نا“ تینا جاگہ ٹھیک ءِ، ولے لس وڑ اٹ استعمال ”شونزہ“ یا ”ٹکر“ مریک۔ ہندا خاطر آن اگہ ”شونزہ اسے کن اِرغ نا سکوس“ یا ” ٹکر اسے کن اِرغ نا سکوس“ پاننگاکہ تو جوان ئس۔

(17)”شے یار نا رجوع انسانیت نا کنڈا ئس۔“ (پ 75)۔

٭ داڑے لوز ”رجوع“ نا جاگہ غا ”توجہ“، ”خیال“ یا ”رُخ“ پاننگاکہ تو جوان ئس۔ اگہ ٹھیٹ براہوئی لوز استعمال کننگاکہ تو ”ایڈور“ نوشتہ مسَّکہ جوان ئس۔ انتئے کہ پنہ نمبر 75 آن ہلنگوک آ کل لوز آتا یا ٹرم آک اسہ افسانہ اسے ٹی ءُ، دافتا استعمال نا سوب آن ہندن لگک کہ دا افسانہ ”بیرہ اسہ ہیت اس“ اردو نا ترجمہ اسے۔

(18)”شیرو نا ماما اونا بھاز خیال ءِ تخاکہ۔ ولے شیرو ہراتم ورنا مس۔ او تینا چُنکی ءِ اُست آن درے۔ او اسہ خواری پوک اس جوڑ مسوسس“(پ79)

٭ خواری پوک ہمو وخت جوڑ مریک ہراتم کہ کس اس خواری کے۔ شیرو تو اسُل خواری کتنے گڑا امر خواری پوک مس؟ بلکن او تو ہڈحرام اسے۔

(19) ”پر اِنگا ورنائی ٹی پر اِنگا جیب، و مال و مڈی بے کاٹم جوڑ کیک۔“ (پ 79)

٭ ”پر اِنگا ورنائی“ پاننگپک بلکہ ”پھل اِنگا ورنائی“ ، ”پوسکن آ ورنائی“، ”زیبا اِنگا ورنائی“ یا ”جوان اِنگا ورنائی“ پاننگک۔

(20) ”خیرو نا اُست خلیس آن پُر ئس۔“ (پ 79)

٭ اُست خلیس آن پر مننگ پاننگپک بلکن اُست خلیس آن لڑزک/ شولنگک/ ٹھپ ٹھپارہ کیک پاننگک۔

(21)”نیاڑی، نرینہ، چنا بھلا کل تینا جند ءِ بچفنگ کن دانگ اینگ گوہی کریرہ۔“ (پ 80)

٭ لوز گوہی ہمو وخت استعمال مریک کہ بندغ آرام اٹ دانگ اینگ چرینگک۔ وخت اس کہ نرینہ، نیاڑی، چنا، بھلا تینا جند ءِ بچفرہ تو دانا مطلب ءِ کہ اوفتے ضرور اسہ طاقت اسے نا خُلیس ئس۔ ہرا وخت کہ کس ءِ خُلیس اس مریک او ”گوہی“ کپک ”نرّک/ دُدینگک/ گو کیک/ ہلمہ کیک/ ڈرک بٹک/ بڑینگ بٹک۔

(22) ”ہندا جون تیٹ اسہ جون اس کہ درخت نا ہُولن ءُُ شنک اسیٹ درنجوک ئس۔“ (پ 80)

٭ ہولن کہ مس تو او ”شنک“ پاننگپک بلکن ”بُھنڈ“ پاننگک۔

(23)”اونا سفت اٹ ہر اسٹ نا با بارسوسس“ (پ 88) ۔

٭ کس کہ اسٹ نا سفت ءِ کیک تو او خوشی اٹ کیک۔ خوشی ٹی مروک آ کاریم، ہیت گپ، سفت انت اس کہ مرےک داٹی با بارپک۔ با بارک ہموڑے ہراڑے کہ کس بیوسی اٹ ہیت کیک۔ نن دُن پاننگ کینہ کہ اسہ شعر پاروک اس شعر پاریکہ گٹ تے بارسوسس، ولے دا ہمو وخت پانہ کہ اونا شعر تے بنوک کس اس مف۔ اگہ اونا شعر تے بنوک ئس تو اونا با بارپک بلکن او پین خوش مریک۔ یا دُن ہم کہ خوشی با انا دیر ءِ۔ ہرا وخت کہ خوشی ارے با بارپک، خوشی اف تو با بارک۔ سفت اسہ ہندن ءُ گڑا اسے، کہ کس کس اسے آن خوش مریک تو گڑا سفت کیک۔ اگہ خوش مفک تو سفت ہم کپک۔ داڑے ”اونا“ سفت ءِ ”ہر اسٹ“ تینا مرضی اٹ کرینے تو با بارسوسس پاننگپک، اگہ ”ہر اسٹ“ ءِ زبردستی اٹ سفت کرفنگاکہ گڑا ”ہر اسٹ“ نا با بارِسکہ۔

(24) (i) ”ہندافتیٹ اسہ ڈُنگ اس بس کمال نا مار انا گور آ سلیس“ (ii) ہنداڑتون کل ڈُنگ آک کمال نا مار انا کاٹم آ مچ مسر“ (پ 98)۔

 ٭ داڑے لوز ”ڈُنگ“ اسہ بندغ اسے، اصل اٹی ڈُنگ اسہ بندغ اس اف بلکہ ڈُنگ پورا لشکر ءِ پاننگک۔ داڑے دُن پاننگاکہ تو جوان ئس کہ (i) ”ہندافتیٹ ڈُنگ اس/ڈُنگ بس کمال نا مار انا گور آ سلیس“ (ii) ہنداڑتون ڈُنگ کمال نا مار انا کاٹم آ مچ مس۔“

دُن تو فاضل افسانہ نگار اسہ ادارہ ”تلار“ نا کماش ہم ارے۔ ولدا ہم املاءنا رد اٹ مچٹ بھاز کنفیوزڈ خننگک۔ بھاز جاگہ غاتےا لوز یا ایلو گڑاتے اسہ جاگہ ہَرا وڑ نوشتہ کرینے تو پین جاگہ اس پین وڑ ہم نوشتہ کرینے۔

دُن کہ لوز انا آخر اٹی ”ر“ برے، جمع جوڑ کننگ کن اسہ جاگہ ”سلطان تون ہم کیہی خاخر آک تُد ئسّر“(55)۔ ہندا پنہ ٹی بلکن ارٹمیکو لائن اٹی ”ولے ایلو خاخرک ہم کسفنگ خوارہ“۔ نوشتہ ءِ۔

فاضل افسانہ نگار اسہ ادارہ ”تلار“ نا شونکار ءِ۔ او اسہ موقف اس تخک۔ گڑاس حرف اریر کہ اوفتے عربی یا پین زبان تا خیال کرسا اوفتا استعمال آن تینے پہنادی کیک۔ دُن کہ:

(1) ”بے ہند آ بندغی“ ٹی کرینے۔ دُن کہ ”مچ آ کسہ ءِ کیس تو نوا سرپند مریوہ کہ دا کودک تون انت مسُّنے۔“ (پ 46)

(2)”او تینا سرسہبی کن اُست انا ہب اٹ کاریم کریکہ“ (پ 81)۔

(3)”اونا خنک خننگ نا ہد اِسکان خنارہ“ (پ 49)

داڑے ”ق“ ءِ ”ک“ او ”ص“ ءِ ”س“ اتون بدل کرسا ”قصہ“ ءِ ”کسہ“ نوشتہ کرینے۔ ولے پین جاگہ غاتےا ہندا ”ق“ و ”ص“ ہم استعمال کرینے۔ ایلو حرف آتے ٹی ”ح“ ہم ارے کہ دادے ہم بھاز استعمال کرینے۔ ولے پین جاگہ غاتیا دانا پابندی ءِ ضروری خیال کننگتنے۔ دُن کہ شیف انا مثال آتیان ظاہر ءِ۔

(1)”مرک برحق ءِ“ (پ32) ۔

(2)”پین مف کنے تو حیران کریکہ“ (پ33)۔

 (3)”ای ہمود اُٹ ہرا دا حالیت آتیا ہچ گہس باور کننگ خواتوٹہ“ (پ34)

(4)”یخ ءِ حاجت الو کنے آ بروسس“ (پ 40)

(5)”اوفتے حوال ایت“ (پ43۔

(6)”پارے کہ دانا تمنگ اٹ نا ہچ ءُُ قصور س اف“ (پ 45)

(7)”اونا خن تا و خلق انا ندارہ غاتا نیام اٹ کس اڑاند الو“(پ 49)

(8)”روزی ہم حلال مرے“ (پ 66)

(9)”کنا اصل ہنکین“ (پ69)

(10)”حکم مس کہ او سیم آن ایپار نا علاقہ غا کاہے“ (پ 70)

فاضل افسانہ نگار نا جند انا املا نا رد اٹ داڑے باید ے کہ ”برحق“ نا جاگہ غا ”برہک“، ”حیران“ نا جاگہ غا ”ہیران“، ”حالیت“ نا جاگہ غا ”ہالیت“، ”حاجت“ نا جاگہ غا ”ہاجت“، ”حلال“ نا جاگہ غا ”ہلال“، ”خلق“ نا جاگہ غا ”خلک“، ”حوال“ نا جاگہ ”ہوال“، ”قصور“ نا جاگہ غا ”کسور“ و ”اصل“ نا جاگہ غا ”اسل“ مروسس تو جوان ئس۔

ہفتئی تلار کوئٹہ

28 March – 04 April 2020