ترانا مُدداسکان بھرم کتنے ……(تنقیدی جاچ)2

عمرانؔ نا نیت شاہین نا نوشت آتا ورندی ٹی اسُل ہراوڑ مرے اونا لہجہ غان دا لگک کہ شاہین آ خار اٹی ءِ، دن تو شاہین نا تنقیدی وڑ داسکان بسُن اف کہ شاہین، افسانہ یعنی فکشن ءِ اتیک حقی زندگی تون اوارشاغک۔ افسانہ بلے حقی ءُ واقعہ اسے آن ہلوک مرے ولے اونا آرٹ انا پد اٹ ڈکوک ءُ واقعہ اس مریک، ہراکہ استعاراتی، علامتی لوز آتیٹ ڈکوک مریک۔ فکشن اسُل کہ افسانہ نا دروشم اٹی مرے، یا ناول، ڈرامہ وفلم انا، اودے حقی معنہ غاتیٹ ہلنگپک۔ اؤ فکشن اٹی بروک کڑدار اسے نا با غان پیشن مروک ہیت اس کس تین کن ہرفنگ کیک، اگہ اوہیت اودے دوست بریک تو…… داسہ ننا مخلوق ترکی ٹی جوڑ مروک آ ڈرامہ سیریز ارتغرل ءِ ہراتم ہُرا تو سخت جذباتی مس نم خنورے بھاز آتا فیس بک ڈی پی، گاڈی و موٹر سایئکل آتیا ارتغرل ہراکہ دا سیریز نا ہیرو ءِ، اونا فوٹوک خلوک ءُ۔ مننگ کیک کس ارتغرل نا پن ءِ تینا ودی مروک مار اسے آ ہم تخے۔ ولے حیرانی ہمو وخت مس کہ ہراتم مخلوق ارتغرل ودا سیریز اٹی کاریمی آ مسن تے اوفتا حقی زندگی ٹی زرس پین کلچر وشوق آتتون خنا، و دا ہم ارے کہ دافک ترکی آن تعلق تخرہ، بلے کہ اومسلمان ءُ، ولے ایڑے ترکی ٹی تو فیشن بھاز ایڈوانس ءِ۔ اوفک یورپین کلچر اٹی رہینگرہ، پینٹ وجین بینرہ، تودافتیا ننا مخلوق بھاز تنقیدکرے، دافتے بدرَد کرے، کہ نم ہلہ دا وڑ ءُ پُچ بینانُرے، نم ڈانس کلب آتیا کارے؟ تو ڈرامہ، فلم پین گڑاس مریک حقی زند پین گڑاس۔ فلم اٹی بخال ایکٹر اس ہم مسلمان نا کڑدار ءِ ادا کیک، ولے حقی زند اٹی اونا عقیدہ جتا ءِ۔ اصل اٹ فلم اٹی بیرہ علامتی وڑ اٹی گڑاک نشان تننگرہ، و اوٹی اولیکو مسخت تفریح چَس ہلنگ نا مریک دُن کہ شاہین نا حوالہ ءِ ترسا فریقؔ پاہک کہ شاہین دا خواہک کہ افسانہ غاتیٹ مسخت مرے۔ دا شاہین نا سوچ ءِ و راستکی دادے کہ داردِاٹ دُن کہ فریق مثال ہم تسنے داسکان ادیب وفکشن رائٹر آتا نیام اٹ شرہ برجاءِ، اسہ بلاک پاہک مسخت مرے ایلو پاہک مسخت المی اف۔ بلکن دافتا نیام اٹ ای پاوہ امر ءُ ادبی تخلیق اس یا فن پارہ اس مرے اوٹی ”تخلیق کار نا مسخت آرٹ انا شینکاری ءِ“ داسہ آرٹ ءِ پہہ مننگ تشریح کننگ کنا نقاد نا کاریم ءِ۔ کس اگہ ادبی تنقید کیک اودے کل آن مُست آرٹ ءِ سرپند مروئی ءِ کہ آرٹ مریک، انت اس دا آرٹ ءِ کہ اسہ بندغ اسے نا ہیت آتے شاعری نا معنہ ایتک، ولے ہمو شاعر نا ہر ہیت شعر مفک، دا خاطر آن کہ اوہیت اٹی آرٹ ساڑی مفک۔ دا رد اٹ نقاد ءِ تخلیقی عمل نا مدارج پراسس نا سرپندی ءِ دوئی کروئی تمک۔ پدا او فن پارہ یا ادبی تخلیق اسے آ انصاف اٹ تنقیدکننگ کیک۔ اوٹی مسخت ءِ پَٹنگ و تالان کننگ کیک، کس افسانہ ٹی ندارہ کشی کیک یا علامتی وڑ اٹی گڑاتے پیش کیک، داہم تو بندغ نا خارجی و داخلی درشانی ءِ۔ و ارٹمی ہراکہ بِنک یا دافتے خوانک یا ہُرک اوڑتون ہراتم اونا احساس و جوزہ ہمگرنچ مسر اودے ہوغفیر یا مخفیر تو رائٹر نا مسخت ہمودے۔ بندغ فلم اٹی مظلوم اسے آکس ءِ ظلم وزوراکی کننگ آ خنک تو دا ظالم آن بدبریک، اُست اٹی اودے بدرد کننگک، و دا سین بیرہ اسہ جاگہ اس فلم اٹی برے ہم تو فلم رائٹر نا مسخت پورومس۔ داررداٹ حتمی ہیت داکہ ہراسہ شہ پارہ، تخلیق یا فن پارہ غان تینا وڑ انا گڑاتے تینا وڑ انا مسخت آتے، خوانوک، ہُروک، بنوک تینٹ چانڑ کیک گچین کیک ہرفک کاہک۔ بھاز وخت تخلیق کار ہچ ءُ مسخت اس مون آ تخپک تخلیق اس مون آ اتیک، ولے اونا خوانوک ہُروک یا بنوک یا نقاد تین کن ہمو تخلیق آن ہم مسخت اس ہرفک کاہک۔ حسن ناصر نا افسانہ ہراڑا شاہین سوج ہرفینے داٹی ساڑی لوز ”روشندان“ آ اگہ نن شرہ کین تو اخس ءُ شرہ اس مون آ بریک، اخس لکھنگ مریک دا اسٹ انگا علامت آ۔ ولے ننا نقاد دا علامت آتے ہراتم سرسری ہُرک تو پک ءِ کہ او ہیت کننگ کپک۔ 

افسانہ غاتیٹ مسخت ارے یا اف ولے عمرانؔ نا داکتاب اٹی چندی نزوری وکمبوتی تتون اواراسہ بھلو مسخت اس ہم ارے، او دا کہ عمران دا کتاب کن مطالعہ کرینے گوکہ اونا مطالعہ لازمی ءِ کہ اونا کچ ءِ۔ دُن کہ ای مہالو پاریٹ کہ حوالہ غاک تے بھاز متکن ءُ، ولدا داکہ عربی و براہوئی نا بیٹ تننگ ہم سوج اسے کہ عربی ٹی اخہ در کاریم مسنے و براہوئی داسکان تارپہ تارمنہ شاراسکان پاننگک۔ ہنداوڑ فارسی وانگریزی، اُردو تون ہم نن ہم کوپہ مننگ کپنہ کہ داسکان ننے ٹی نقاد اوڈول ودی متنے۔ براہوئی ٹی تنقید انتئے روتہ خلنگ اف یا نقاد انتئے ودی مننگ اف دابیک گراؤنڈ ءِ ای مہالو تینا ہمو نوشت اٹی سرجمی اٹ بیان کرینُٹ، داڑے پدی اتنگ ءِ تے المی سرپد مفرہ۔ ای اوڑے گیشتری نقاد نا رویہ غا شرہ کریسٹ کہ ننا نقادنا رویہ ادیبانہ اف تو داکتاب اٹی عمران نا لہجہ خاص کر شاہین نا تنقیدی نوشت آتیا ہیت کننگ وخت آ ادیبانہ اف۔ ترند ءِ، زَفت ءِ۔ 

ایلو داکہ عمران نا براہوئی ادب اٹی تنقید نا رداٹ ہرفوک آ ہرا نوشت آک ءُ، او بھاز کم ءُ، داردِاٹ فریق یا تو پٹ وپول کتنے یا گڑازو اس کتاب ءِ شینک کروئی مسنے تے کہ دانگ اینگ حوال کتنے انتئے کہ فریق ننا ادبی منظرنامہ ٹی ڈائریکٹ ساڑی اف، او پردیس اٹی ءِ، یعنی زو اس کس اسے آ سرمننگ کپک کہ کتاب اس ہلے اوڑان عمران کن کتاب اسے آ سر مننگ مشکل ءُ مرحلہ اسے۔ براہوئی ٹی کل آن زیات تنقید ڈاکٹر منظور بلوچ کرینے، فریقؔ اونا ہچ ءُ حوالہ اس تتنے کہ ڈاکٹر منظور بلوچ نا پی ایچ ڈی نا مقالہ براہوئی افسانہ غا نوشتہ ءِِ، اوٹی ہم گیشتری تنقیدی سوج ہرفینے۔ ہندن ڈاکٹرلیاقت سنی نا ”براہوئی پوسکن آ شاعری“ ٹی ہم تنقیدی سوج وتران ارے، ولے داکتاب نا ذکر ءِ فریق سرسری اسہ جملہ سے ٹی کرینے۔ مننگ کیک دا کتاب ءِ فریق نظر آن کشتنے۔ ہندن حوالہ ترسا فریق ”سوسن براہوئی“ ءِ ہم ننا شاعر آتا لَڑ اٹی ایسنے۔ سوسن صاحب شاعر اس اف پولکار اسے، سوسن براہوئی نا چندی تحقیقی کتاب آک مون آ بسنو۔ ہندن او ترجمہ کرینے، ولے اونا شاعری ننا مون آن گدرینگتنے، مننگ کیک کزاں وخت اس اسہ وار اوٹی وی مشاعرہ سے ٹی گڑاس پارو۔ 

کتاب اٹی فریق مشروط نوشت /ادب وشاعری آ بھاز ہیت کرینے و دا عمل ءِ او دوست تخپک کہ کس دا پاننگ ءِ کہ براہوئی ہرا تحریک یا دنیاٹی چست مروک آ ادبی تحریک وتھیوری تے مون آ تخسا لکھانے دُنکہ ساختیات، پسِ ساختیات، جدیدیت مابعد جدیدیت، کالونیلزم پوسٹ کالونیلزم۔ داخس زیات شرہ نا جاگہ غا فریق داپاروسس کہ کس انا نوشت اٹی دا گڑا تا پَٹنگ مون آ تالان کننگ نقاد نا کاریم ءِ نوشتکارنا کاریم اف، نوشتکار اسہ کیفیت اسے ٹی شاعری کیک داسہ مُلا مزاربنگلزئی‘ ہراتم ”لاٹ انا بگی“ پنی آ تینا شاہکار نظم ءِ نوشتہ کرے، مگہ اودے خبر ئس کہ دا نظم کالونیلزم نا تناظر اٹی ہُننگو، اودے اینو نا نقاد دا ادبی اصطلاح تون اوار شاغسا بیان کننگ ءِ۔ ہندن افسانہ نا لکھنگ وخت آ افسانہ نگار تکنیک ءِ مون آ تخپک بلکن اوتینا سرحال تون ہمگرنچ پلاٹ ءِ شون ایتک پدا نقاد اودے پاہک کہ دا افسانہ نا فلانی تکنیک اَٹ بریک۔ 

فریق داکتاب اٹی اسہ پین متنازعہ ءُ بیان اس مون آ دا ایسنے کہ ”ہراادبی شرہ و نوشت آک سوشل میڈیا ٹی مریرہ او ادب نا بشخ مننگ کپسہ۔“(پنہ:۲۶) اگہ داغٹ گڑاک ادب نا بشخ مننگ کپسہ تو فریق نا جند انا نوشت آک انتئے سوشل میڈیا غا تالان مننگ ءُ۔ اونا جند اسہ ہفتہ وار آن لائن مشاعرہ اسے نا شونکار ءِ ہرا براہوئی جہانی مشاعرہ ناپن اٹی ءِ۔ دا مشاعرہ اِراسال آن باقاعدہ چلینگ انگ ءِ و مثبت ءُ ادبی گام اسے۔ ہندا ڈول فیس بُک آ چندی مشاعرہ غاک مننگ ءُ۔ تنقیدی شرہ غاک ایلو زبان تا ادب اٹی مننگ ءُ۔ آن لائن اخبار و رسالہ غاک اریر داکل ءِ فریق امر یک جنبشِ قلم رَد کیک؟ 

مڑوئی داکتاب اٹی ہراوڑ تنقیدی سوج و شرہ غاتیا فریق تینا سلاہ تے مون آ ایسنے داڑان پد بروک آ نقاد یا ہندا نقاد آک ہرافتیا فریق سوج ہرفینے دافتے کن براہوئی ٹی تنقید پین زیات مشکل مریک و دا راستکی اسے کہ تنقید کن کچ آن زیات خوانوئی تمک، ہراصنف آ ہراتخلیق آ تنقید کننگ کن کس سوچک او حوالہ غا اوڑتون گیشتری چاہنداری مننگ المی ءِ۔ تاکہ تنقید کروک ہمو تخلیق وتخلیق کار تون انصاف کننگ کے۔ دازمان ”تر انا مد اٹی“ ہم براہوئی ادب تنقیدی پڑ آ ”بھرم“ کتنے۔ اونا سوب دادے کہ ننا نقاد داسکان بھاز ترند ءِ۔ نقاد نا رویہ ادیبانہ اف، بلکن جارحانہ ءِ۔

ہفتئی تلار 

تاک: 39

10-16 Oct, 2020

پنہ: 08