آغا گل، بلوچستان نا نمائندہ ادیب

آغا گل بلوچستان نا ادب نا اسہ گروشک تروک ءُ استار اسے۔ آغا گل نا نوشت آک تو اردو زبان اٹ اریر، اونا افسانہ غاک مریر یا ناول آک، اوفتا نوشت اردو بولی ٹی ءِ، ولے اونا افسانہ یا ناول آتا سرحال آک بلوچ راج ءِ، براہوئی زبان ءِ فوکس کیرہ۔ انگریز نا دور آن ہلیس اینو اسکان نا دا راج اٹ انت اس کہ بلوچ قوم اتون ظلم و بیداد و حق تلفی مسنو، آغا گل تینا نوشت آتیٹی اوفتا پیدواری ءِ کرینے۔

آغا گل 1951ء اٹ بلوچستان نا اسہ غریب و پسماندہ غا شار، ہرنائی ٹی خواجہ محمد اکبر خان نا اُراٹی ودی مس۔ او پشتون قبیلہ لودھی آن تعلقداری تخک۔ اونا شجرہ نسب شیرشاہ سوری و شہاب الدین غوری تون لگک، ہندا سوب آن اوفتا قبیلہ سوری نا پن اٹ پنی ءِ۔

آغا گل نا جند تو لودھی قبیلہ غان تعلقداری تخک، ولے انگریز نوشتکار ڈینس برے آن پد براہوئی زبان نا بابت و براہوئی نا لوز آتے او زیات نوشتہ کرینے۔ آغا گل نا پن آغا انور گل ءِ، ولے آغا گل اونا قلمی آ پن ءِ۔ اونا باوہ محمد اکبر خان بلوچستان نا پنی ءُ استاد اس ئس۔ ہرا کہ تعلیم نا پڑ آ اسہ جوان ءُ پن اسے ٹی یات مریک۔

1939ء اٹ برٹش بلوچستان نا محکمہ تعلیم اٹ او ملازمت نا بناءِ کرے۔ او آغا گل نا ودی مننگ نا وخت آ ہرنائی نا اسکول اٹ ہیڈ ماسٹر ئس۔ ولدا او ترقی کرسا ڈسٹرکٹ انسپکٹر آف اسکولز سبی نا پوسٹ آ بس۔ محمد اکبر خان نا پنچ اولیاد ئسر، مسہ مار و اِرا مسڑ تے ئسر۔ کل آن بھلا مسڑ تے طاہرہ گل ءِ۔ چنکا ظاہرہ گل ءِ۔ بھلا مار تے بریگیڈیئر آغا احمد گل ءِ، ہرا کہ بلوچستان یونیورسٹی نا وائس چانسلر ہم مسنے۔

اوڑان چنکا آغا انور گل (آغا انور) ءِ، ہرا کہ ڈاک خانہ نا ایڈیشنل ڈائریکٹر جنرل سندھ و بلوچستان ئس۔ او ہندا عہدہ غا ریٹائر مس۔ چنکا ایلم تا آغا آصف گل محکمہ تعلیم اٹ ڈپٹی ڈائریکٹر ءِ۔

آغا گل اردو ادب اٹ اسہ پن اس کٹانے۔ آغا گل نا تعلقداری اسہ ہندن ءُ خاہوت اسے تون ءِ، کہ ہرافتا علم و ادب تون بھاز گچین ءُ تعلقداری اس ارے، اودے اوفتا ایڑھ و ایلم تے تینا باوہ نا سیخا ٹی اسہ علمی و ادبی ءُ چاگڑد اس دو تما۔ آغا گل تینا علاقہ، تینا تہذیب و ثقافت و تینا علاقائی بولی تتون بھاز مہر و مریبت تخک۔ او تینا مخلوق و علاقہ نا ویل آتے مُر کننگ و ثقافت و تہذیب ءِ مون مستی تالان کننگ کن اردو ادب اٹ بھلو وخت اسے آن نت دو خلنگ ءِ۔

1965ء اٹ آغا گل اسلامیہ ہائی اسکول کوئٹہ غان میٹرک نا امتحان ءِ پاس کرے، سائنس کالج آن انٹرمیڈیٹ کرے، ولدا گورنمنٹ ڈگری کالج کوئٹہ غان بی اے نا امتحان ءِ پاس کرے۔ 1983ء ٹی ایل ایل بی ءِ ہم پورو کرے۔ داڑان بیدس ایم اے سیاسیات نا ڈگری ءِ ہلکنے۔

1972ء اٹ ایم اے اردو کننگ آن گڈ مستونگ کالج اٹ لیکچرار بھرتی مس۔ ہفت سال تدریس نا بشخ اتون گنڈوک مننگ آن گڈ 1979ء ٹی سی ایس ایس نا امتحان ءِ پاس کرسا بیورو کریسی نا میدان اٹ گام ءِ تخا۔ سال 2011ء ٹی سرکاری نوکری آن ریٹائر مس۔

آغا گل جرمنی آن ریسورس مینجمنٹ و تھائی لینڈ آن مارکیٹنگ اسٹریٹجی نا کورس ءِ ہم کرینے۔ انتظامی آ کاریم تا تعلیم کن ترکی، فرانس، ڈنمارک و ساؤتھ افریقہ نا سفر ءِ ہم کرینے۔

1975ء اٹ آغا گل نا برام مس۔ آغا گل نا چار اولیاد ءُ۔ مسہ مسڑ و اسہ مار اسے تے۔ آغا گل نا مار فوج اٹ میجر ءِ۔ آغا گل نا خاہوت نا چندی ورناک فوج اٹ اریر۔ انتئے کہ اوفتا خاہوت باوہ پیرہ غان فوج اتون گنڈوک مسنے۔

ہندا سوب آن آغا گل نا ناول یا افسانہ غاتیٹی فوج اتون مہر اتون اوار تنقید ہم خننگک۔ اصل اونا تنقید فوج انا مفک، بلکن فوج انا سیاسی نظام نا زی آ مریک۔ آغا گل تینا نوشت آتیٹی سیاسی، زرگزرانی و راجی ندارہ کشی کرینے۔ آغا گل بلوچستان نا مش دریاب و ریگستان آتے تینا نوشت آتیٹی نازیفینے۔ او اردو زبان اٹ بلوچستان نا بلوچی، براہوئی، پشتو متل آتے نوشتہ کرینے۔

ہندن کالج نا اولیکو سال (یانزدہ جماعت) اٹ او تینا اولیکو افسانہ ءِ نوشتہ کرے۔

آغا گل منہ وخت شاعری ہم کرے۔ ولے شاعری اونا تب آ بریبر تمتو۔ انتئے کہ آغا گل پاہک کہ شاعری اسہ خداداد ءُ لائخی اسے۔ دا ہیل کننگ نا گڑاس اف۔ اودے زو اس احساس مس کہ شاعری اونا وس اٹ اف۔ ہندا سوب آن او شاعری ءِ اِلا۔ او تینے نثرنگاری اسکان تورے۔

آغا گل اسہ افسر اس مننگ تون اوار بھاز حساس (نرم مزاج) ءُ بندغ اس ہم ارے۔ او تینا قلم اٹ جوزہ غاتا راست انگا کِسہ غاتے نوشتہ کیک۔

آغا گل چنکی آن اسہ تخلیقی ءُ ذہن اسے نا خواجہ ئس۔ اونا ہندا مشاہدہ نا طاقت اونا حساسیت، نرم مزاجی اونا تخلیقی صلاحیت آتے بادوی اس تس۔

اونا علاقہ نا سیاسی حالیت آک ہم اونا خیال آتے اونا افکار آتے اسہ کسر اس نشان تسر۔ او تینا راج اٹ داپار ایپار تالان مروک آ خرین آ راستکی تے نوشتہ کننگ ءِ بنا کرے۔

آغا گل نا نوشت آتے خواننگ یا اوڑتون ہیت و گپ آن ننے ہم دا احساس مریک کہ اونا نوشت آتیٹی بلوچستان تون مہر و مریبت درشان مریک، او تینا قلم ءِ تینا سلہہ جوڑ کرسا ننا راج اٹ مروک آ راجی بے انصافی و ظلم و جبر انا برخلاف جنگ انا پڑو کرے۔ اونا تخلیق کروک آ نوشت آتا مسخت دا ئس کہ بلوچ قوم انا تقدیر و اوفتا سوچ ءِ بدل کروئی ءِ۔ اونا تخلیق آتا مسخت ءِ کہ بلوچستان اٹ اسہ تعلیمی ءُ انقلاب اس برے۔ انتئے کہ او پاہک ہر بلوچ تینا راجی حق آتے پہہ مرے۔ اوفتے کن جہد و کوشست کے۔

آغا گل نا جند بلوچستان نا حالیت نا بارو اٹ پاہک کہ بلوچستان اسہ قبر اسے۔ اسہ یتیم خانہ اسے، داڑے سڑدار آتا بادشاہی ءِ۔ انگریز آک ہم بلوچستان ءِ سڑدار آتا دوٹی تسوسر۔ پاکستان نا جوڑ مننگ آن گڈ ہم ہندا حالیت ءِ۔ آغا گل تینا مچ آ نوشت آتتون انصاف کرینے۔ جاگہ اس جمر آتیٹی تینا خڑینک آتا خوار تے خلانے۔ جاگہ اس تو حالیت آتا قبرستان اٹ ڈکھ آتا پھل آتے تخانے۔

آغا گل نا نوشت آتیٹی بلوچستان نا محرومی و ڈکھ آک ماتم کیرہ، اونا نوشت آتا مسخت دا ہم ارے، کہ بلوچ الس نا ویل جھیڑہ غاک وخت انا حکومت اسکان سر مریر۔ آغا گل نا دا ادبی آ تخلیق آک پاکستان نا ایلو کتاب دوست بندغ آتسکان سر مریرہ، تو اونا داڑان بلوچستان نا تہذیب و بلوچستان نا راج انا بارو اٹ ہم معلومداری مریک۔

او تینا افسانہ و ناول آتیٹی بلوچستان نا تاریخ آ نوشت کننگ ءِ۔

ڈاکٹر انور سدید ہم آغا گل ءِ بلوچستان نگار پارینے۔ آغا گل تاریخ نا راستکی ءِ و راج انا خرین آ راستکی تیان مخلوق ءِ معلومداری ترسا ادب نا میدان اٹ نوشتہ کننگ ءِ۔ اونا اسہ جتا ءُ پن اسے۔ جتا ءُ ہند اسے۔ او تینا حد اٹ مرسا ادب نا دیوال ءِ دڑفینے، ہندا سوب آن اونا لوز آک راست انا شاہدی ایترہ۔

ہرا وخت کہ جہالت نا خلیس احساس اٹ ڈبینگوک آ مخلوق بینگنی ٹی لتڑی خلوک آ مخلوق دا نوشت آتے خوانرہ تو اوفک ہندا محسوس کیرہ کہ آغا گل تو ننا داستان ءِ بیان کرینے۔ آغا گل دن تو اسہ افسانہ نگار اسے، ولے ناول نگاری نا پڑ اٹ ہم اونا اسہ پن اس ارے۔ اونا افسانہ غاتیٹی حقیقت نگاری ارے۔ ہندا سوب آن تو اونا پن بھاز بڑزا ارے۔

آغا گل نا تخلیقی لائخیک اونا افسانہ و ناول ہڑتوم آتیٹی بریبر خننگرہ۔

دن کہ ہر ادیب و شاعر تینا وخت انا تینا ملک و قوم انا نمائندہ مریک۔ انتئے کہ او ہرا زبان اٹ کہ او ادب ءِ تخلیق کیک، تو ہمو زبان نا زی آ علاقائی آ بولی تا زہم ہم مریک۔ آغا گل نا اسلوب اونا نوشتہ کننگ نا وڑ نا جوانی ارے کہ او علاقائی بولی نا لوز آتے اردو بولی ٹی اوار کیک۔ دا اونا اسہ جوان ءُ کوشست اس ارے۔ آغا گل بلوچستان نا علاقائی آ بولی تا ہمو لوز آتے اردو ٹی اوار کیک۔ ہرافتا کہ اردو بولی ٹی ہچ ءُ مناسب ءُ بدل اس مفک۔ آغا گل تینا اسہ کتاب اس ”بابو“ نا نوشت آتیٹی کوئٹہ شار انا ندارہ کشی ءِ کرینے۔ او داڑے بلوچی، براہوئی و پشتو لوز، متل و ایلو ہیت آتے ہم بھاز زیبائی اٹ اردو ٹی اوار کرینے۔

آغا گل ایہن ہم تینا نوشت آتا سرحال بلوچستان و کوئٹہ شار ءِ تخک۔ او تینا نوشت آتے کن ہر اوڑ اٹ اردو ءِ استعمال کیک تو او دادے کوئٹہ نا اردو پاہک۔ آغا گل اردو ادب ءِ زبان نا حوالہ اٹ اسہ پوسکن ءُ وڑ اسے ٹی مون آ ایسنے۔

آغا گل بلوچستان ءِ بلوچی ادب ءِ بلوچستان نا تہذیب و ثقافت ءِ ایلو دنیا نا مون آ درشان کننگ خواہک۔ او پاہک کہ ای ہم بلوچستان نا پن اٹ درست چاہنگوہ۔

آغا گل نا جند تو سوری قوم انا لودھی پشتون اسے۔ ولے او مدام بلوچ قوم اکن نوشتہ کرینے۔ ہندا سوب آن ایلو مخلوق اودے ہم بلوچ اس تکک۔ انتئے کہ آغا گل ہم بلوچ نیشنل ازم ءِ کمک کرینے۔ اونا نوشت آتا مسخت تینا علاقہ نا حالیت آتے مون مستی درشان کروئی ءِ۔ او تینا علاقہ نا مخلوق نا خیرخواہی و ترقی کن تینا قلم نا واکداری ءِ کاریم اٹ اتنگ ءِ۔

او بلوچ ورنا تیا اسہ بھلو اومیت اس کرینے کہ اوفک علم انا میدان اٹ مون مستی ہنور، تینا قوم و وطن نا خذمت ءِ کرور۔ او تینا تخلیق کروک آ کڑدار آتیٹی ہم بلوچ قوم انا ورنا تا راہشونی ءِ کرینے کہ بلوچ ورناک مفاد پرست آ تپہ کن تینے زیان کپبو۔ بھا زانگا مخلوق نا پاننگ ءِ کہ ادب ءِ اسہ علاقہ یا بارڈر اسکان کچ اٹ کننگ ادب اف۔ ولے آغا گل تینا نوشت آتے بلوچستان نا چار دیوالی نا تہٹی تخانے۔

آغا گل نا جند اینو اسکان بلوچستان کن نوشتہ کرینے، مدام براہوئی زبان و بلوچ تہذیب نا حوالہ غاتیا نوشتہ کرینے۔ ادیب تینا راج انا نبض شناس مریک۔ آغا گل ہم بلوچستان نا بارو اٹ راست گوہی آن کاریم ہلسا حالیت آتا پیدواری ءِ کیک۔ آغا گل نا نظر اٹ ادب نا مسخت راج انا راستکی تے مون آ اتنگ ءِ۔

دن ہُرس تو آغا گل براہوئی ادب آ نوشتہ کرینے، ولے اونا نوشت آک اردو زبان اٹی ءُ۔ انتئے کہ اردو پاکستان نا قومی بولی ءِ۔ و ایلو بولی تا نیام اٹ رابطہ نا وڑ ءِ۔ آغا گل بلوچستان نا دود ربیدہ، براہوئی بلوچی بولی و ادب نا سفیر ءِ۔ آغا گل و غالب نا زند انا حالیت ہم اسہ کچ اس اسکان اسٹ ءِ۔ غالب ءِ ہم مچ زند اٹ چڑہ ہندا گلہ ئس کہ ادب نا دنیا ٹی اودے ہمو جاگہ رسینگتو ہرانا کہ او حقدار ئس۔ ہندن ہندا غاو ءِ آغا گل ہم کیک کہ اودے ہم اسہ بلوچستانی یا بلوچستان نا باتی اس مننگ نا سوب آن گوجالنگانے۔ آغا گل بلوچستان نا شناخت ءِ۔ انتئے کہ آغا گل بلوچستان تون تینا مہر و مریبت و تینا بلوچستان نا باتی مننگ نا حق ءِ ادا کرینے۔ انتئے کہ آغا گل نا جند ہم بلوچستان ءِ۔

ہفتئی تلار
تاک: 04
23-29 جنوری 2021
پنہ: 06