”اینو ہم خدا خوشے“ شاہین بارانزئی نا تنقید نا جاچ                               1

تنقید ہمو لیبارٹری ٹیسٹ آنبار ءِ کہ ہراٹی دتر نا جاچ ہلنگک و اوٹی negative یا Positive نتیجہ غاک مونی بریرہ…. دا رزلٹ آک Valid مریرہ…. ولے واہم اگہ ڈاکٹر ءِ لیبارٹری نا آب آ اعتراض مرے تو او اسہ گچین ءُ لیبارٹری سیکن recommend کیک، ہرانا ٹیسٹ آتیا زیات باور کننگ مرے…. پیتھالوجسٹ ہمو ناجوڑی تے انڈیکیٹ تو کیک، ولے اودے درمان نا واکداری مفک…. رپورٹ ڈاکٹر آتے کن کاہک….

براہوئی ادب ہم اینو پگہ سائنسی دور آن گدرینگسا ءِ…. ہر سرحال آ سائنسی بنداو آ جدید آن جدید تر نا پلو آ کاریم مننگ ءِ…. اسُل کہ او شاعری نا جدید آ صنف تروینیک مریر یا نثر اٹی افسانہ نا علامتی یا تجریدی قسم آک مریر…. ہندا وڑ تنقیدی نوشت آک ہم تینا جدید آ دروشم تے ٹی مون آ برسا ءُ….

افسانہ غا ہیت مرے تو افسانہ نا پڑ آ مُست تاج رئیسانی، خدادادگل وحیدزہیر، نور احمد پرکانی، اسک گچین گام خلکر، و اینو نا جدیدیت نا تجربہ کروک آ ورنا تیٹی رازق ابابکی، غمخوارحیات، حسن ناصر، رحیم زام، حمید عزیزآبادی، ڈاکٹر سعید تبسم و پین سنگت آک اوار ءُ…. ہندا ورنا تتون سنگتی کرسا ڈاک نوشکے آن عمران فریق (ہرا اینو پگہ پیشن ملک اٹ روزگار نا باندات ہندی ءِ) ہم افسانہ ٹی پوسکن ءُ دروشم نشان تس اکن کتاب ”اینو ہم خدا خوشے۔۔؟“ ءِ مون آ ایس، ہرا ’بلحاظ ضخامت‘ براہوئی ادب نا کل آن بھلا افسانوی مجموعہ خننگک….

براہوئی ادب اٹی کتاب خواننگ نا رجحان بھاز کم ءِ…. نن براہوئی ادب اٹی اول تینے خواننہ ولدا تینا خڑک سنگت ءِ…. ولدا گڑا تینا تھیسز یا مقالہ سیکن کتاب آتے پٹنہ شننہ۔۔ ایلو یا تو کتاب اسینا جاچ ءِ ہلنگ کن تنقید نا لیبارٹری آن ٹیسٹ اسے کن….

”اینو ہم خدا خوشے“ نا شینک مننگ تون چندی ادبی حلقہ غاتیٹی کتاب نا پن ہلنگ نا بنا مس…. ”تلار“ نا اسہ آخبتی خوانوک اسے نا وڑ، کنا نظر آن ”اینو ہم خدا خوشے“ آ شاہین بارانزئی نا تنقیدی جاچ نظر آن گدرینگسا کرے۔ شاہین بارانزئی نا پاننگ نا رد اٹ کہ ”دا کتاب پورو رجیکٹ ءِ، ہرکس خواناتے او پشیوان مریک….“ تو کنے براہوئی نا ہمو گچین آ متل یات بس کہ ’اگہ خناس تے پشیوان مریسہ، اگہ خنتویس تے ہم پشیوان مریسہ….“ ای سوچاٹ عمران فریق انت بھلو ردینک اس کرینے کہ شاہین بارانزئی دا کتاب ءِ وخت انا زیان یا لاحاصل ءُ کتاب اس پارینے۔ تو ای اولیکو پشیوانی آن ارٹمیکو پشیوانی ءِ دوست کرسا دا سوب آن امنا کریٹ کہ کنا نظر اٹ خوانوک آ ہر اسہ جملہ ہر اسہ لوز نہادی مریرہ۔ اسہ آزموندہ اس مریرہ و سوچ و فکر انا تالانی نا سوب مریرہ…. ودکی و کمبوتیک ہم خواننگ آن پاش مریرہ، تو ای ”اینو ہم خدا خوشے“ ءِ خواناٹ…. کنے وس اف کہ فریق نا کتاب ءِ شاہین بارانزئی نا تنقید تون تول کیو یا بیٹ ترسا یا شاہین بارانزئی نا تبصرہ ءِ رجیکٹ کیو یا فریق نا کتاب ءِ…. اسہ خوانوک اسے نا حیثیت اٹ بیرہ تینا کم اٹ انگا علم ءِ نم تون شیئر کیوہ….

”اینو ہم خدا خوشے“ کتاب ءِ عمران فریق تینا راج اتون گنڈوک لمہ، باوہ، ایڑھ، ایلم مار مسن تا بےوسی و بزگی نا پن آ کرینے۔۔ ہراکہ گچین ءُ احساس اسے….

”ریکی نا وارث“ نا عنوان تون پروفیسر غلام دستگیر صابر عمران فریق نا افسانہ غاتا بارو اٹ پاہک….

”ہرا حد اسکان عمران فریق نا افسانہ غاتا نوشت نا فنی تعلق ارے کنے اوٹی مُچ آ فنی ضرورت آک نظر بسُر…. اونا افسانہ غاتیٹی پلاٹ کڑدار مکالمہ منظرنگاری کلائمکس بھاز جوانی اٹ نظر بریک…. عمران فریق نا افسانہ غاتا بارو اٹ پاوہ کہ اونا افسانہ غاتا کلائمکس اٹ ہنداخہ تجسس ارے کہ قاری اونا افسانہ غاتے ٹی ڈُب ہلیک…. ولدا کلائمکس نا انتظار اٹی بے صبر مریک آخر اٹی کلائمکس ہندن مریک کہ قاری یکدم مچے حیران مریک و سوچ اٹی تمک….،،

داڑے آخری جملہ ٹی دستگیر صابر صاحب ءِ کلائمکس آن پد اختتام نا گپ ءِ کروئی ئس، ولے او کتنے…. داڑے صابر صاحب یا کلائمکس و اختتام ءِ اسٹ سرپند مسنے یا گڑا کمپوزنگ نا غلطی ءِ…. انتئے کہ افسانہ نا چُٹفنگ کن کلائمکس و اختتام اِرا جتا ءُ مرحلہ ءُ۔ دن کہ کلائمکس ءِ کتار دوٹی ساہدار اسے نا تڑنگ نا تیاری پاننگے و اخیر اٹ باقاعدہ تکبیر….

”راج انا خن“ نا پن اٹ دا کتاب ءِ شینک کروک آ تنظیم ”شیوان ادبی کاروان ڈاک“ انا بنجائی چیئرمین شیخ عتیق حسرت مینگل افسانہ غاتا بیرہ فکری جاچ ءِ ہلسا مُچ آ افسانہ غاتے براہوئی ادب کن گچین ءُ ودکی اس پارینے بلکن دہ افسانہ نا پن ءِ ہلسا اوفتے براہوئی افسانہ ٹی جتا ءُ رنگ اس پارینے….

”اُست آتا مجلس“ نا سرحال تون کتاب خواجہ حسب روایت پیش لفظ اٹی تینا ہیت آتے اسُل افسانوی وڑ اٹ کرینے…. عمران و فریق ءِ ارا کڑدار جوڑ کرسا او تین تون و تینا ککو تون مکالمہ کرسا اسہ پوسکن ءُ روایت اسے نا بنا ءِ کرینے۔۔ دا مکالمہ غا تے ٹی او تینا وطن نا پسماندگی تینا راج انا مفلسی تینا مخلوق نا حقوق آتا لتاڑ کن مونجا مسنے…. ولدا تینا رسم ودود آتیان بے کچ گلہ ہم کرینے….

17 میکو پنہ غا فریق پاہک….

”بالکل کنا ساہ، ای براہوئی ادب نا دا دور ءِ ایجاد، آزموندہ نا دور جوڑ کیوہ۔ ای تینا افسانہ غاتے ٹی پوسکنی اتیوہ…. ای تینا خوانوک آتے جتا ءُ دنیا جتا ءُ سماج اسینا دیدار کرفوہ….“

عمران، فریق نا دا ہیت آن مونجا مریک ولدا مون ءِ پرفسا پاہک….

”فریق ای نا دا پوسکنی و براہوئی ادب کن نا خیرخواہی نا فکر آن بھاز خوش اٹ۔۔ ولے تینا افسانہ غاتے ٹے نی جتا ءُ پلاٹ جتا ءُ ویل جتا ءُ ندارہ جتا ءُ کڑدار جتا ءُ لہجہ اتنگ نا ہرا ہیت ءِ کننگ اُس، ای داڑان انکاری اٹ….،، عمران نا ہیت کٹتویسس کہ فریق دوارہ ہکل کرے….

”ایلم نی انت وجہ سے آن انکاری اُس…. نی ہم ہندا خواسہ کہ ننا خوانوک مچ زند ہمو کڑدار ہمو مکالمہ ہمو ندارہ ہمو اسہ ویل اتون اختہ مرے، ہمو اول نا ہیت آتا خواننگ کن پوسکن ءُ کتاب ہلے، ہمو مست انا گڑا تےٹی تینا زندگی نا بے بہا غا وخت ءِ پوک کے….“

دا پیرا تے ای دا خاطر آن داڑے ایسٹ کہ کتاب نا پیش لفظ اٹی فریق براہوئی ادب اٹی چٹ پوسکنی اتنگ نا ہرا ہیت ءِ کرینے اوٹی اخس سرسہب مسنے….؟ داڑے ارا سوج بش مریرہ، اسٹ دا کہ تینا راج تینا مخلوق نا مفلسی یا بےوسی تیکن لکھسہ تو پوسکن افس پُشت آتیان برجا ءُ…. ہرا ویل آتے پارینس اوفک ہم پوسکن افس۔ البتہ پلاٹ کڑدار یا ندارہ کشی ٹی پوسکنی بننگ کیک…. ارٹمیکو ہیت دادے کہ آخریکو پیرا ٹی فریق براہوئی ادب نا بارو اٹ دا تاثر ءِ تسنے کہ دا وخت اسکان اخس کہ افسانہ نوشتہ مسنو اوفتا مچ آتا ہمو کڑدارک ہمو مکالمہ غاک ہمو ندارہ غاک ہمو ویل آک ہنداخہ متکن ءُ کہ خوانوک دا متکن آ افسانہ غاتے بہا ٹی ہلک تو اونا پیسہ غاک نسخان مرور، اگہ خوانا تو اونا نہادی آ وخت نسخان مرو…. داڑے عمران فریق تینا افسانہ غاتا مون اٹی براہوئی ادب نا ایلو مُچ افسانہ غاتے چیلنج کرینے۔۔ حالانکہ پنہ 23 نا اولیکو ستر اٹی او تینا دا خیال انا تینٹ نفی ءِ کیک کہ تانکہ ننا راج ننا چاگڑد ننا زندگی ٹی پوسکنی بتنے ننا ادب اٹی پوسکنی بفک…. کنا خیال عمران فریق کتاب نا پیش لفظ ءِ افسانوی وڑ اسے ٹی کرینے بھاز گچین…. ولے اوٹی ہرا مکالمہ غاتے ہرا موقف ءِ مونی ایسنے مُستی اونا جند انا افسانہ غاتے کن دا موقف ویل ودی کرینے….

ہفتئی تلار،

تاک25

27 June 2020

پنہ، 8