ہفتئی تلار

منہ ہیت افسانہ و براھوئی افسانہ نا باروٹ
پولکار : اسد اللہ میر الحسنی

افسانہ انت ئسے

افسانہ اصل اٹ فارسی زبان نا لوز اسے، دادے انگریزی اٹ شارٹ اسٹوری (short story) ، عربی اٹ ” قصة قصيرة” پارہ، دا لوز کسہ و داستان ء ہم تینا خمب اٹ الیک، ولے ادب نا اصطلاح اٹ دا اسے جتا او ، نوشتہ نا کسم اس شمار مریک، ارانا تعریف ء دن کیرہ ، کہ ” او ہمو کسہ ء ہرا ٹی اسے بندغسے نا حیاتی نا، زیبا و جوانو کنڈس مونا اتنگے، اونا اسہ کسہ سے تخلیق اٹ نوشتہ کننگے “، “ایڑگر ایلن پو” نا پارغا منسوب ء کہ افسانہ نا باروٹ پاریکہ کہ : ” بیان کننگ نا او اسے اندن و کسم اسے، اراکہ داخدر چنک مرے ، اودے بندغ اسے تولنگ اسے ٹی خواننگ کے اور اونا اثر خوانوکا نا است ٹی لگہ”

افسانہ نا کلّ آن بھلّا، یکہ انگا زیبائی دادے کہ او ٹی اسہ گڈا سینا باروٹ ہیت مریک اونا کنڈس زیبا کننگک، اوٹی اسہ کڑد اس، اسہ کسہ اس، اسہ ذین نا شکل اس، اسہ مطلب اس مریک، دا کل اونا دا پار آ اے پار آ مریرہ اور ارا وخت آ دا چٹنگ گٹی مریک تو استے صفا دیر کیک، تینا خمارے است اٹ مریفک، سوچ نا کنڈ کنڈے دڑدی سے اٹ وے حال کیک۔

اردو افسانہ نا اولیکو قلمکار آک

اردو نا کل آن اولیک و نوشتہ کار تے اٹ “راشد الخیری” پنی ء، ارانا 1903 نا سال آ مخزن اخبار ٹی ارا افسانہ شینک مسر ، اسٹ خدیجہ، ایلو نصیر نا پن آ، ولے داڑان بھاز مشہور و ارٹ پین پن ہمو وختا ملے رہ ، سجاد حیدر یلدرم اور پریم چند، ہڑتومک آ جتا، جتا و انداز تون مونا بسر ، اوفتان گڈ اوفتا ئی اندازٹ منہ نوشتہ کار پڑآ دڑنگ آر ، نیاز فتح پوری، حجاب امتیاز علی، مجنوں گورکھپوری یلدرم صاحب نا چم اٹ لکھار ، رشید جہاں، احمد علی، محمود الظفر پریم چند نا افسانہ ای آ کوسے بے نار ، خاص کر 1936 آن پد چہار ہمو افسانہ نوشت کروک آ کو ارا پریم چند نا ارٹ ہمی کو پوٹو ار، اوفک کرشن چندر، راجندر سنگھ بیدی، سعادت حسن منٹو اور عصمت چغتائی آسک و ۔

دا ہیت ام ذہن ٹی مرے کہ اردو افسانہ غاک انگریزی و عربی افسانہ غاتان الوکو، دافتا اسہ بھلو کڑدس ء اردو افسانہ نا نوشتہ ٹی، عربی و انگریزی افسانہ نا تاریخ آ دنیانا کتاب آک لکھنگ آنو ننے داڑے اوفتا باروٹ نوشتہ کننگ نا خواست اف، ننا اصل خواست براھوئی افسانہ ء، کہ او امر ٹک تس، اور ارا وختان پیداور مس ۔

براھوئی افسانہ نا چنکو تاریخ اس

1955 ارا کہ اردو افسانہ نا مونی اننگ نا وخت ء ، اندا ای وخت آ افسانہ اسے ادب نا گچین و کسم اس ساڑی مسک، تو ہمو ئی وخت اٹ براھوئی زبان نا افسانہ نوشتہ کننگ نا دے میر ہیبت اللہ خان نا شکل اٹ ٹک تس، براھوئی نا مست وخت انا کسہ غاک پوس کن و شکل اس اے اٹ ساڑی مننگ نا وخت بس، لمہ باوئی پیرغا تا بنفو کا کسہ غاک جوانو اندازہ سے اٹ نوشتہ خواہ سر، تو میر ہیبت اللہ نا اولیک و افسانہ ” مسافر ” پنی آ نواۓ بولان اخبار اٹ شینک مس، ولے شومی آن دا نوشتہ نا دے منہ وخت اسکان کے لئینگا ، او کان گڈ کہ 1960 آن پد 1980 اسکان اسہ مرغن و زیبا و لین اس لگا ارافتے ٹی نادر قمبراڑی، عبدالرحمن کرد، امیر الملک مینگل، غلام نبی راہی، غلام حیدر حسرت، ظفر مرزا، اختر ندیم بلوچ، عبدالقادر اثیر شاہواڑی، حمیدہ نسرین اور شاہینہ انجم نوشتہ نا تالانی ٹی حصہ الکر۔

1980 آن پد نوشتہ کاری و قلم کاری اٹ براھوئی ادب جُوان جوان مونا بسک ، گچین گچین اوڑکن استا تے اٹ غالی شاغار، اودے استا تے اٹ جاگہ تسر، اندا ای براھوئی افسانہ نا مونی اننگ ، اونا ترقی نا وخت شمار مریک، دا وخت انا جواننگ آ نوشتہ کارا تیٹی مچٹ پین زیات مننگا اور پوسکن و پن پڑا بسر، ارا کہ تینا وخت انا ایلو زبان آ تا اندازے افے سر اور بھاز آک تا ترجمہ ء ام شروع کرے سر اوفتے اٹ ڈاکٹر تاج رئیساڑی ارانا کہ 1982 اٹ ” انجیر نا پل ” 1984 اٹ عارف ضیاء نا “زراب” منہ وخت پد آمنہ یوسف موج نا “بندوک” 1987 اٹ، وحید زہیر نا “شنزہ”، 1989 اٹ، گل بنگلزئی نا ” دڈداتا گواچی ” جتا جتا جاگہ غا تان شینک مسر، اوفتان جتا افضل مراد، خدائے رحیم خادم، ظفر معراج، محراب گچکی، عابد براہوئی، ڈاکٹر نصیر عاقل، عزیز مینگل، خداداد گل، نا پنک ہم اندا وخت انا نوشتہ کار آ تیٹ بریرہ ۔

1999 آن پد براھوئی افسانہ نگاری بھاز زیات درستی راستی مس، ارا وخت آ کہ ڈاکٹر سرور پرکاڑی نا “ایٹم نا زراب “نصیر عاقل نا “آزادی ناکسر” اسکان مونی اسہ بے بند مرو کو لین اس ساڑی مس .

2000 آن پد براھوئی زبان نا دے و نن کسم و کسم نا افسانہ نگار تا دے و توبے نوک ایسر، کس اس وطن آ، تو کس عشق آ تینا قلم نا سیاہی تے چرے فیر، زیات تا تینا شہر و وطن ، دامون ایمون نا حالت آتا تناظر ٹی لکھا نرک ، ہر افتے اٹ گودی ڈاکٹر عنبرین مینگل، طاہرہ احساس جتک، حسن ناصر، غمخوار حیات، حمید عزیز آبادی، رحیم ناز، عمران فریق، سید آغا غریب شاہ انجم، حمیرہ صدف حسنی، نصیب ساگر، عامر فیاض، شاہین بارانزئی، ڈاکٹر سعید تبسم، رحیم زام، خادم لہڑی، طاہر خان مینگل، اللہ بخش شاکر، نوراحمد پرکاڑی، اکرم ساجد، عبدالرازق ابابکی ایلو بلوچ پناہ پنی ہر۔

براھوئی افسانہ تینا زندہ اٹ چنکی آن الیس بھلنی اسکان، مچا حیاتی اٹ فکر ء اوار ہلکنے، دانا بھلا وجہ اندادے کہ ہر وخت انا نوشتہ کاراک تینا ہی وخت انا ملک آتا زیا درستی و راستی آ قلمکار آتے ارانر، اور ہموفتائی رندٹ ہنس سا کرینو، بھلا گڈا داکان ہم زیات کہ او تینا ایب کیب انا حالات آتے نوشتہ کرینو، تینا ہمو وطن نا باروٹ لکھانر ارا اوفتے خنی پُنی کرے، دا ہیت ہم ارے کہ نیام نیام ٹی لکھنگ نا جوک بارے سنو ، بھاز وخت اسکان اونداہی مسنے ارانا وجہ اندا دے کہ اوفتے یا ہچ نقاد ملے تنے ، یا ملانے ہم او جوان جوان کڈد ادا کننگ کتہ نو، ولے دا کل اتون اوار اینو پگہ نے افسانہ نوشتہ کرو کا سنگت آک بھاز بھلو کرد اس کرینو، کسم ، کسم افسانہ لکھانر، تینا لمئ آ زبانے وے وس وے حال الے تنر ۔

۔۔۔۔۔۔۔
حوالہ غاک
اردو ادب ویب سائٹ
افسانہ نگاری کا فن آغاز و ارتقاء، پولکار : احمد
براھوئی ناول و افسانہ نگاری ، پولکار : وحید زھیر
براھوئی افسانہ نا ردوم، پولکار : غمخوار حیات