حیدر حسرت نا ” ای و حیرانی ” جاچ اس 4۔

اسہ اِرا سنگت حسرت نا شاعری ءِ خود کلامی پارسا دا رِداٹ ہم تنقیدی سوج ہرفیر، تو شاعری مرے یا افسانوی ادب، داٹی تو گیشتری اولیکو رِداٹ خودکلامی مریک، دُنکہ پنی آ نقاد ”ٹی۔ایس۔ایلٹ” تینا تنقیدی تھیوری ”شاعری نا مُسہ توار” نا رِداٹ پاہک: ”شاعرنا اولیکو اظہار یا بیان ہندا مریک کہ شاعر تین تون تینٹ ہیت کیک، تینے مخاطب کیک۔ ارٹمی توار اٹی شاعر ایلوفتے مخاطب کیک۔ مسٹمی توار اٹی ڈرامائی کردار اس مریک۔”

تو خود کلامی دیر کپک، ہرا اسہ بندغ اس تین تون تینٹ لازم ہیت کیک و شاعر ہراتم شعر اس سُجفک یا اوڑا آمد مریک تو کل آن مہالو شعر ءِ تین تون تینٹ پارسا کاہک تینا ذہن دھیان وگمان اٹی شعر ءِ جوڑسا کاہک۔ بھاز آ شاعر تے نن خنانُن کہ شعر ءِ تین تون کرار گُٹ اٹ پارسا جوڑ کیرہ، مطلب کس اگہ علم عروض نا گردان آتے پہہ مفک تو تینا شعر انا ردھم ءِ توننگ کن گُنگنائفک تا، دا ہم تو خود کلامی اس مس۔

ولدا تخلیقی عمل آ اگہ نن شرہ کین ہرا نابارو اٹ ڈاکٹر وزیر آغا نا سرجم کتاب اس ”تخلیقی عمل” نا پن اٹی ارے، تواونا پاننگ ہندادے کہ کس اگہ تخلیق اس کیک تو اونا اولیکو مسخت کتھارسز ءِ، یعنی تینا تہہ انا لار ءِ وڑاسے ٹی کشنگ، کس دارداٹ شاعری کیک، کس افسانہ، ناول، انشائیہ، ڈرامہ لکھک، کس شعر پاہک، کس رنگ آتیٹ چشخ و ندارہ کشک، کس مجسمہ سازی کیک، تو گیشتری تخلیق کار آک تنیائی ٹی دا گڑاتے کل آن مہالو تین کن کیرہ، یعنی اولیکو وار تواونا جند دا تخلیق نا نشانہ (ٹارگٹ) یا مخاطب مریک، اوتینا جند انا غم، ڈکھ وویل ءِ مُرکننگ کن تخلیق نا عمل ءِ کیک تاکہ اونا بڈسُبک مرے۔ اوتینا تنیائی ءِ مُرکننگ کن آرٹ انا سیبو ءِ ہلیک، کس لکھک، کس چشخ کشک، کس ساز خلیک، کس رقص کیک، کس خل تے گَڑک۔ ڈاکٹر وزیر آغا غان مُست ہندا نظریہ ءِ پنی آ ماہرِ نفسیات و فلسفی سگمنڈ فرائیڈ ”تحلیل نفسی” نا نظریہ تون مون آ ایسنے۔ فرائیڈ نا اتوک آ دا نظریہ علم و ادب نا دنیا ٹی بھاز بھلو شرہ اس تالان کرے، ہرا داسکان برجا ءِ۔ آسان لوز آتیٹ پان تو او تحلیل نفسی ءِ ہم ہندا کتھارسز نا وڑ بیان کیک، اسہ ہندن ءُ ویل اس، ڈُکھ اس ہرا بندغ تون حادثاتی وڑ اٹ یا وختی وڑ اٹ جاگہ اسے آن رسینگے، یا بندغ وخت وزمانہ نا دوآن زوراکی اسے نا، بے انصافی اسے نا گواچی مسنے، یا بندغ تینا بھاز آ است خواہی تے پورو کننگ کپک، اوفتے کن وس مف، یا وارخواہی دو بف، ہندا غٹ گڑاک بندغ نا جوزہ غاتتون اوارتمر، اوفتے بندغ ہچ گیرام ہم کننگ کپک، کہ او بندغ نا لاشعور اٹی توسنو، تو بندغ وڑانا وڑاسے ٹی دانا درشان ءِ کننگ خواہک۔ و اظہارنا وسیلہ تخلیق مننگ کیک۔ اصل اَٹ فرائیڈ تحلیل نفسی ءِ جنسی تسکین نا حوالہ تون زیات پیش کرینے۔ او نفسیاتی مریض آتا درمان نا وخت آ ہندا عمل ءِ کاریم اٹی اتسا اسہ زالبول ناجوڑ اسے آ آزموندہ اسے آن پد دا نظریہ ءِ سرجم مون آ ایس۔ ولدا ہندا نظریہ ءِ تشریح کروک آک دا ہم پارینو کہ نوشتکاری یا آرٹ انا پین وسیلہ تون ہمگرنچ مننگ ہم جنسی تسکین نا اسہ وسیلہ اس ارے داڑکن بھاز آک اُردو نا پنی آ افسانہ نگار منٹو نا جنسی افسانہ غاتا حوالہ غاتے ہم ایترہ۔ تحلیل نفسی ہم اسہ چیڑگن ءُ سرحال اسے، اسہ بھلو شرہ اسے، دُنکہ مون مستی فرائیڈ نا اِراسنگت ” ایڈلر(Alfred Adler) و ژونگ (Jung) اونا دا تھیوری ءِ پین شابیتی ترسا تالان کرسا ہنار۔

تحلیل نفسی و تخلیقی عمل ءِ سرجم خواننگ کن دارداٹ مون آ بروک آمضمون وکتاب آتے دوئی کرسا خوانوئی تمک، گڑاکس دافتے سرپد مننگ کیک، ایہُن ہم اسہ نوشتکار اس بایدے دا ڈَول انا بروک آ نظریہ خاص وڑ اٹ نفسیات ءِ ہم خوانے۔

اصل اَٹ تخلیق نا بنداوی تعلق ہم نفسیات تون ءِ، تخلیق کاری نا بارو اٹ تو دا پنی ءِ، وآزموندہ ءِ کہ نوشتکار وآرٹسٹ آک گیشتری لس مخلوق آن جتا یاگی ءُ سوچ اسے تون مون آ بریرہ، اوفک گیشتری ابنارمل یعنی گنوک تب آک مسنو ہرافک تینا ہمو گنوکی نا بیانیہ ءِ تینا تخلیق آتا وسیلہ تون کرینو۔

دُن کہ بھاز آ تخلیق کار آک دُن پارہ کہ ننا تخلیق بیرہ تینا ذات انا آسودگی کن ءِ، ہر تخلیق کار تینا ذاتی احساس و جوزہ غاتے بیان کیک، دن کہ اینو بلوچستان اٹی فلسطین اٹی انت زوراکی اس مننگ ءِ تو ہراسہ نوشتکار فنکار اس دافتے تینا ذہن انا رد اٹ بیان کیک، بھاز آک دافتے ظلم انا انتہا پارہ، مننگ کیک بھاز آ نوشتکار آتا گور آ دا ہچ ظلم، بیدادی نا پیمانہ ٹی بفس۔