خلقی ادب، پٹ و پول (3) ”لولی“ ردوم وپس منظر
پولکار: غمخوارحیات
Get real time updates directly on you device, subscribe now.
براہوئی ٹی لولی:۔
براہوئی ٹی لولی نا رد اٹ پنی آ ادیب ڈاکٹر منظوربلوچ تینا نوشتانک اسے ٹی لکھک:
لمہ غاک تینا چناتے لولی ایترہ۔ دا لولیک اوفتے وطن تون مہر و مریبت، مڑدی و ظلم انا مون آ سلنگ نا رُمائشت ایترہ۔ نن دا پاننگ کینہ کہ ننا راج انا چنا تا اولیکو سبخ ہندا لولیک ءُ۔ لولیک جانثار و شیر مڑد آتے جوان ءُ زند اسے نا کسر آ دیرہ۔ براہوئی لولی ٹی شیر مَڑد آتے ہم نازینفنگک:
لولی چنا ءِ لولی لولی
لولی پھل کنا لولی لولی
………………
خدا کیس بھلن دا کودک ءِ
ہرفو، راج اکن، توفک ءِ
لولی ءِ چنا لولی لولی
………………
لولی لولی کیوہ چنا ءِ
پاوہ ای رب انا ثنا ءِ
پھل ءِ کنا او لعل ءِ کنا
بھلن مرو ءِ کرو ءِ غزا
جی جی کیوہ میر آ نصیر ءِ
اُست کنا تینا لعل اکن دیر ءِ
…………
لول کبو لولی میر علی دوست ءِ
سراوان سڑدار شہید علی دوست ءِ
تار ہنا ڈیہہ تسک او پنجگور ءِ
حاکم نا دا حکم کل ءِ منظور ءِ
دا کسر کاہک شش تُو نا پند ءِ
ہلکنو داڑے غازی تا رَند ءِ“
(منظور،2006ء: 63-64)
لولی نا سرحال آ براہوئی زبان نا پنی آ پولکار محمد افضل مینگل‘ تینا کتاب ”چمکلی“ ٹی لکھک:
”لولی نا لوز ایلو زبان تیٹ ہم رائج ءِ۔ دُنکہ انگریزی ٹی Lubllaby اُردو ٹی لوری پاننگک۔ چناتے نواریفنگ کن اونا لمہ، ایڑھ بلہ و کیہی وخت باوہ ہم چناتے لولی ایتسا خاچفنگ نا کوشست ءِ کیک۔ لولی ٹی لمہ نئے بیرہ تینا چنا کن نیک انگا دعا و اُست خواہی تے ہنین انگا توار اٹی بنفک۔ بلکن بھاز وخت تو تینا نا محرومی، بے سہبی و نا پورو آ ارمان تے کن زہیر انگا اُست اتون دڑدی ءُ توار اسے لولی پاہک۔ لمہ نا دا توار چنانا خف تے ٹی تمسا بروک آ غٹ زند اکن اوڑتون تد مریک۔ ہندا دیک مریرہ کہ چنا تینا لمئی بولی آن واخب مریک۔ لمہ نا مہروان آ خن تے ٹی ہُننگ و ہنین آ گُٹ انا توار اودے تُغ تا دنیا ٹی دیک۔
لولی لوز لول آن پیش تمانے، ہرانا معنہ چناتے آرام کن غونز تننگ و اودے تغ ترفنگ کہ اونا دل بند ءِ مدان مدان آ مہراٹ ٹپیفنگ ارے یا اودے تینا زان آ لوڈیفسا لوڈو تننگ ہم ارے۔ ہراٹی لمہ زیبا و پُرکیف ءُ توار اسے ٹی اودے نازیفسا خاچفک۔
لولی شاعری نا ہمو صنف ءِ کہ لمہ تینا چناءِ خاچفنگ وخت آ اوڑکن پاہک۔ چناءِ خاچفنگ وخت آ اودے پاہک لولو کرک۔ چناتا بولی ٹی لولو خاچنگ کن بریک۔ و لولی چناڑکن شئیر پاننگ وخت آ بریک۔
لولی ٹی لمہ تینا چنا کن نیک دعائی کیک۔ اونا رکھ اونا عمر انا مرغنی اونا بہادری، زیبائی، عقل و پامداری نا سفت ءِ کرسا کاہک۔ دافتتون اوار ننا راج انا لمہ لولی تیٹ تینا چناءِ بدروح، جن، دت، دیو، جاتو، نہار وڈُنگ آتیان خلیفپک بلکن اودے دا ڈول اساطیر آتون مون تننگ اوفتتون جنگ تننگ نا پنت وفرمان جوزہ وہمت ترسا اونا عزت، غیرت، دلیری، زوراوری و نیک سیرتی کن دعاکیک۔“
افضل مینگل نوشتہ کیک کہ ”براہوئی بولی نا لولی تے مچ کننگ کن بھاز زیات کاریم متنے۔ کل آن مُست انگریز آک براہوئی خلقی شاعری تے مچ کننگ ءِ شروع کریر کہ اوفک گڑاس خلقی شئیر چھاپ کرفیرکہ اوفتے ٹی اسہ اِرالولی ہم ننے دوبریرہ۔ ٹی جے ایل میئر ’اے براہوئی ریڈنگ بُک‘ نا 16میکو پنہ، ارٹمی بشخ لدھیانہ ٹی اسہ لولی اس نوشتہ کرینے۔ او ہرالولی ءِ چھاپ کرفینے او دُن ءِ:
ہوغپہ ہوغپہ چنکا کنا
ہوغپہ باوہ کنا
امپنہ داسہ بولان آ کانہ
داسہ بٹنہ اِرغ ایتوہ نے
ہُلی آ سوار کیوہ نے
خراس آتئے سوار کیوہ نے
شکر ایتوہ نے شکر“
(مینگل، 2014ء:102-06)
ہفتئی تلار
15-21 August 2020
تاک: 32
پنہ : 7