عبدالرازق ابابکی نا افسانہ غاتا مجموعہ ”بے ہندآ بندغی“ نا تنقیدی جاچ 2

اسہ پین ہیت اس بندغ ءِ حیران کیک کہ دا افسانہ ٹی کلہو اس تو جوان ءُ تننگانے، ولے دا گڑا عجیب لگک کہ ہرا وخت جلال پتنک ءِ ملک تو بھاز فریشان مریک۔ حالانکہ پتنک اٹی نئے دوشہ اسے، نئے کہ سہ مار اسے، گڑا او داخس بھاز فریشان انتئے مریک؟ ہنداخہ در فریشان کہ بسٹ اونا خنک زیٹ آن زیٹ سلرہ۔ دُن کہ فاضل افسانہ نگار نا جند انا لوز آک :
”نصیب کٹ …. دا انت اس پیش تما ایان تے“ جلال ہراتم پتنک ءِ ملا تو باغان تے بے اختیار بد دعا پیش تما۔ فریشان مس…. خن تا پرپٹیفنگ ءِ ہم اُست آن درے، خنک تے زیٹ آن زیٹ سلیسر“(پ 76)
افسانہ ”سنگت! ٹوکاس تے“ ءِ دا وڑ ختم کننگانے کہ آخر اٹی ٹھپی نا موٹر سائیکل و ہرا بندغ کہ اودے ہسپتال آ سر کرے اونا سائیکل گم مریرہ۔ ولے خوانوک ہچ ءُ نتیجہ اسے آ سر مننگ کپک کہ دا بندغ ٹھپی ءِ ہسپتال آ سر کرے جوان کرے یا گندہ کرے۔ بندغ تو ٹھپی مسوسس، دا رد اٹ پولیس انت کرے؟ ہسپتال اٹی ٹھپی نا دارو دوا مس یا متو؟ دا سوال آتا ہچ ءُ ورندی اس اف۔
افسانہ ”بیگار کیمپ“ اٹی اخباری صنعت ءِ بیگار کیمپ اڈ تسُّنے، حالانکہ فاضل افسانہ نگار تینٹ ہم اخبار مالک (کارندہ اسے: شونکار) اسے۔ اگہ اخباری صنعت اٹی انقلاب اس اتنگ خواہے تو افسانہ لکھنگ نا ضرورت اف، بلکن عملی وڑ اٹ اتنگ کیک۔ سوال ودی مریک کہ انتئے موصوف ہندا کاریم نا بناءِ عملی وڑ اٹ تینٹ تینا ادارہ غان کپک؟
افسانہ ”بے ہند آ بندغی“ ٹی ہندا نشان تننگ نا کوشست کننگانے کہ خلق آتے ٹی مہر و مریبت ئس۔ ولے ایلو پارہ غان خلقی آ مجلس آتے سطحی وڑ انا ہم اڈ تننگانے۔
افسانہ ”تینا دو آن“ ارے تو جوان ءُ افسانہ اس ہراٹی کلہو اس ہم ارے، ولے دا افسانہ ءِ حقیقت آن خڑک کننگ نا جاگہ غا حقیقت آن مُرّ کننگانے۔ ہرانا سوب آن افسانہ نا افسانویت عیبی مریک۔ دا افسانہ نا بھلا کڑدار رحیم ءِ، ہرا کہ نشئی آ گڑاتا کاروبار کننگ اٹ امیر جوڑ مریک۔
فاضل افسانہ نگار نا اسہ نزوری اس دا ہم ارے کہ افسانہ نا گڈسر ءِ جوان ءُ زیبائی اس تننگ کتنے۔ داکان بیدس ”بے ہند آ بندغی“ ٹی گڑاس لوز یا جملہ غاک تینا مناسب جاگہ غا خننگپسہ یا مچٹ ءُ بدلی اسے آن پد او بھاز جوان مسُّرہ، دُن کہ شیف بیان کننگرہ:
(1) ”تینا تنیائی ءِ چٹفنگ کن نرنڈسا ہناٹہ“۔ (پ 40)
٭”نرنڈنگ“ ہمو مِر یا ہیٹ اکن پاننگک کہ پوسکن ہینک تینا سور یا دغر ءِ چٹسا کیک، او اسہ توار اس کشسا کیک۔ مطلب دا کہ ”نرنڈنگ“ پوسکن ہینوک آ ساہدار کن استعمال مریک، بندغ کن مفک۔ بندغ کن ہمو وخت استعمال مریک کہ مقصد بندغ ءِ کرینگ تننگ نا مرے۔ ایلو لوز آتے ٹی دا پان کہ ہمو بندغ ءِ پاننگک کہ ہرا معمولی ءُ ہیت اسے آ تینا مون خرخشسا ہیت کیک کہ ہرانا ہیت جوان ثابت ہم مفک کہ انت پائک؟ ہندا وخت ملال آن اودے پوسکن ہینوک آ مر/ ہیٹ اتون تشبیہہ تننگک و پاننگک کہ ہینوک آ ساہدار آنبار نرنڈسہ۔
(2) ”او بی ایم سی ٹی میڈیکل خواناکہ“ (پ 46)۔
٭ دا تو ہر کس چاہک کہ بی ایم سی ٹی میڈیکل خوانفنگک تو ہرکس مرے او میڈیکل خوانو انجینئرنگ یا لاء(Law) تو خوانپرو۔ دا پین ہیت اسے کہ ننا سیاستدان اس پاریسس کہ ”ای بی ایم سی آن بی اے کرینٹ۔“
(3) ”مچ آ کسہ ءِ کیس تو نوا سرپند مریو کہ دا کودک تون انت مسُّنے“ سلیم پارے (پ 46)
٭ مسڑ کن لوز ”کودک“ استعمال کننگانے، کودک تو بھاز چُنکا چناءِ پارہ۔ حالانکہ فاضل افسانہ نگار داڑے ہرا مسڑ کن دا لوز ءِ استعمال کرینے او مسڑ میڈیکل نا اسٹوڈنٹ اسے، دانا مطلب ءِ کہ بھاز چُنک اف۔ داڑکن اگہ لوز ”عاجز“ یا ”ہیجز“ استعمال کننگاکہ تو جوان ئس۔
(4) ”شروع کرے تینا چھ نمبر ءِ۔ جوان ءِ کہ یات الو تے، نہ تو پیشیم اِسکان ہنداڑے سلوسس“ (پ 51)
٭ چھ نمبر تبلیغی جماعت نا ہمو بیان ءِ ہرا کہ دیگر نا نماز آن پد بیان کننگک۔ دا شام انا نماز اِسکان ہم چکک۔ ولدا ہم کس ءِ ہیت کننگ نا لائخی مف تو شام انا نماز آن مُست تینا بیان ءِ ختم کیک۔ داڑے دا پاننگ ردینک اسے ”جوان یات الوتے، نہ تو پیشیم اِسکان ہنداڑے سلوسس۔“ انتئے کہ چھ نمبر نا آخری وخت شام انا نماز ءِ، اوکان پد شام انا نماز مریک، ولدا شام انا نماز آپد ”بیٹھ کے بات“ شروع مریک۔ اوکان پد خفتن نا نماز مریک۔ خفتن نا نماز آن پد ”مشورہ“ مریک۔ دا نیام اٹی اِرغ کُننگ خاچنگ و ایلو تقاضہ غاک۔ زیات عبادت کروک آتے کن تہجد نا نماز، ولدا سہب انا نماز، اوکان پد چاشت انا نماز۔ مطلب داکہ دُن مننگ کپک کہ کس ءِ اگہ ”چھ نمبر“ یات مرے تو دا کل ءِ کراس کے اینو نا دیگر آن پگہ نا پیشیم اِسکان بیان کے۔
(5) ”مسٹمیکو خاخر ءِ لغتسا مونی گام کرسا ہناکہ“ (پ 55)
٭ ”خاخر ءِ لغتسا“ پاننگپک بلکن ”خاخر ءِ لغت ترسا“ یا ‘”خاخر ءِ لتاڑیسا“ پاننگک۔
(6) ”سنگت آک ہم جیب ءِ تے خالی خنار کُنج کریر“(60)۔
٭ ”کنج کریر“ نا جاگہ غا اگہ دُن نوشتہ مسکہ کہ سنگت آک جیب ءِ تے خالی خنار ”پہنادی“ کریر۔
(7)”ولدا سفارش نا رواج ہنداخس کاٹم ہرفیسس کہ نئے بیرہ خوانندہی بلکن نوکری سفارش کن یا پیسہ ہم اسہ المی ءُ گرج اس ئسکہ“ ( 60)۔
٭لوز ”کاٹم ہرفنگ“ ہمو وخت استعمال مریک ہرا وخت کہ گڑاس پوسکن شروع مرے۔ وخت اس کہ داڑے (پاکستان اٹی) سفارش نارواج ملک انا جوڑ مننگ آن بنا کرینے، کہ داسکان برجا ءِ۔ تو ہندا خاطر آن سفارش کن ”کاٹم ہرفنگ“ نا لوز کاریم اٹی اتنگ جوان خننگپک۔
(8)”اسہ تو بے اِرغی، لنگڑی و ایلو دنیا نا غمک مولا بخش ءِ بے وس کرےر، ایلو مخلوق نا غاو، واﺅزنگ، ہر کنڈ آن ہیت بٹوک آتا توار“(پ61)
٭داڑے لوز ”واﺅزنگ“ استعمال کننگانے، حالانکہ دا لوز بیرہ چُناتا بھازی نا ہوغنگ، شور کننگ، جنگ کننگ نا توار ءِ پاننگک۔
(9) ”ہنداڑتون اوار اسہ وار آ ”ٹکا“ نا توار مس….“(پ64)
٭ ”ٹکا تینٹ توار اسے ۔ داڑے دا پاننگ جوان مسکہ کہ ”ہنداڑتون اوار اسہ وار آ ٹکامس….“۔ یا ”’ہنداڑتون اوار اسہ وار آ توفک نا ٹکا مس“
(10) ”نی زو کر….چناک تو ہراتم ناءِ تیار ءُ۔“ زئیفہ تے ترند مس۔ (پ 65)
٭ ”ترند مننگ نا مطلب ءِ کہ چڑا، یا بد درے۔ اصل اٹی”ترندمننگ“ ہمودے پارہ کہ چٹ ءِ چکنگے، نیاڑی اسے کن دا لوز انا استعمال کننگ مچے سبکی اس خیال کننگک۔
(11) ”گل خان جیب اٹ تینا دوءِ درے دہ روپئی کشا منظور آ تورے ”زو اس پاڷ اس خواہف، چا اس کنین، کان گڑاس دفتری کاریم ہم کین…. روزی ہم مچٹ حلال مرے۔“ (پ 66)
٭ ”گل خان جیب اٹ تینا دوءِ درے دہ روپئی کشا منظور آ تورے“ دا جملہ غا ن لگک ہندن کہ دہ سال اس مُست دا افسانہ تخلیق کننگانے۔ انتئے کہ اینو پگہ تو بیست روپئی نا ہم پاڷ ملپک، دہ روپئی تو تینا جاگہ غاٹے۔

ہفتئی تلار کوئٹہ، تاک 12 سال 17

21-27 March 2020