حسن ناصر نا ”چیہانٹ“، کنا تنقید و عمران فریق نا اعتراض (1)

ایلم عمران فریق زوت آتیٹ اسہ کتاب اس ”تر انا مد اٹی ادب“ نا پن اٹ لکھانے ہرا کہ شیوان ادبی دیوان ڈاک نوشکے بلوچستان نا چیرگیج آن شینک مس۔ ہندا کتاب اٹی گڑاس پین سوج آتیان بیدس کنا تنقید نگاری، افضل مراد نا تنقید نگاری و غمخوار حیات نا تنقیدنگاری آہم ہیت کرینے۔

حسن ناصر نا افسانہ غاتا مجموعہ ”چیہانٹ“ آ کہ ای تبصرہ اس کریسُٹ او تینا کتاب ”تر انا مُد اٹی ادب“ اٹی کنا تنقید نگاری نا جاچ ءِ ہلسا ”چیہانٹ“ آ مروک آ تبصرہ ءِ ہم تینا مضمون اٹی شاغانے، و گڑاس اعتراض ہم کرینے۔ ای دا اعتراض آتا ورندی ءِ تو تفننگ اٹی اُٹ۔ مڑوئی گڑاس وضاحت کننگ اٹی اُٹ۔ اومیت ءِ کہ او، و ایلو خوانوک آک است جم مرور۔

اونا اولیکو اعتراض: 

ای حسن ناصر نا افسانہ ”ارغ“ نا جاچ اٹی نوشتہ کریسٹ:

”کل آن مست ہیت دا کہ اسہ لمہ اس ہچ ءُ وخت اس دن پاننگ کپک کہ نم کہسا کبو ایلوفتا نما پڈ انا خاخر کہسا کے۔ ایلو دا کہ اگہ دا وڑ مرے تو دا لمہ آخری چُنا غان پد تینا پڈ انا خاخر ءِ امر کسفو؟ اوکان بیدس دا ہیت اٹی یا دا افسانہ ٹی دن ءُ ہچ ءُ لاجک اس اف۔ انتئے کہ اسہ چُنا نا ناجوڑی آن ایلوفتا پڈ پر مننگ اٹی الو۔ اگہ چُنا تا پڈ پر مننگ اٹی ئس تو لمہ نا پنڈنگ آن مننگ اٹی ئس۔ پنڈنگ کن ضروری الو کہ چُنا بیمار مرے۔ اصل اٹی دا افسانہ ٹی چُنا نا بیماری، نیاڑی نا مجبوری و لاچاری آن ریاست نا بے حسی نا پاشی مریک کہ اسہ ریاست اس تینا مخلوق ءِ جانجوڑی نا آسراتی فراوان کننگ کپک۔ ولے فاضل افسانہ نگار تینا موقف ءِ جوان ءُ وڑ اسے ٹی پیشن کننگ اٹی سرسہب خننگپک“

داڑا او تبصرہ کرینے کہ:

”داڑے دا ہیت ءِ کننگ کہ ہچ ءُ لمہ اس دُن پاننگ کپک۔ دا نقاد نا ذہنی گشاد و مطالعہ نا نزوری ءِ سفا پاش کیک۔ Andy Parker نا افسانہ ”لمہ نا مسڑ“ اٹی لمہ تینا چُنا تا مسڑ ءِ کسفنگ کیک ولے حسن ناصر نا افسانہ ٹی غریب اِنگا لمہ راج انا بے کسی و زندآن تنگ مرسا دڑدی مرسا بددعا ٹی دا ہیت ءِ کننگ کپک، انتئے؟ داڑان گڈ شاہین افسانہ نا پلاٹ ءِ بدل کرسا تینا وڑ اٹ کِسہ ءِ دننگ خواہک کہ لمہ کن ضروری الو اونا چنا بیمار مرے گڑا او پنڈے۔ ہراتم اسہ نوشتکار اس افسانہ اس نوشتہ کیک تو اونا پلاٹ اونا کڑدار آک و اونا نقطہ نظر کہ او ہرا وڑ اٹ دا کل ءِ خنک او بیان کیک، دا کل ءِ ہمووڑ ہننگ نقاد نا کاریم مریک۔ نقاد دا ہُرے ہراڑے بیان اٹی نزوری ودی مس، ہراڑے افسانہ نگار نا کِسہ خراب مس، و ہراکان اونا افسانہ تینا افسانوی خاصیت آن پیشن مس۔ ہراڑے کڑدار نگاری نزور ئس۔ ہراڑے انداز بیان گڑاتے بے تام کرے، و دا افسانہ ہرا تیکنیک آ مروسس کہ جوان مسکہ، دا افسانہ نا موازنہ امر مننگ کریکہ۔ انت دُن ءُ افسانہ ارے ہرافتے نن دانا مقابلہ ٹی تخن ہُرِن؟ و پین پین۔ ولے نقاد دا کل گڑاتے ہرافتا ہُننگ کن نقاد اس قلم ہرفک Ignore کرسا دا ہیت آ غور کننگ ءِ کہ لمہ انتئے بددعا تسنے؟ اگہ دا وڑ افسانہ غاک ہُننگر کہ دا بددعا تفروسس، دانا چُناک اگہ کسکر ولدا لمہ امر پنڈو، اودے پنڈنگ نا انت گرج؟ اگہ دا گڑاک مفس تو افسانہ امر لکھنگاکہ؟ ہندا گڑاتے کن تو دا افسانہ لکھنگانے کہ دا گڑاک اریر۔“ (تر انا مُد ٹی ادب،پنہ 84)

داسہ ہیت دادے کہ بیدس منافقت آن راست انگا ہیت دادے کہ ای عمران فریق نا افسانہ غاتا کتاب ”اینو ہم خدا خوشے؟“ ءِ خواناٹ، اوکان پد ”تر انا مُد اٹی ادب“ ءِ خواناٹ اسہ ہیت اس کنا یات آ بس کہ اسہ سیاسی مبصر اس تینا کالم اسے ٹی لکھاسس کہ خزانہ نا ساڑی آ سلاہکار ڈاکٹر عبدالحفیظ شیخ پین بھاز چاہک، ولے تپک تو بیرہ معیشت نا بارو اٹ ہچ تپک۔ ای ہندا سلاہ غا سر مسُٹ کہ عمران ہم ضرور پین بھاز چاہو ءِ، ولے تپک تو بیرہ اسہ افسانہ ایلو تنقید نا بارو اٹ ہچ تپک۔ مخنگ نا ہیت ہم ہندادے کہ ہرا بندغ معیشت ءِ تپک اودے معیشت نا سلاہکار جوڑ کننگانے۔ ہرا بندغ کہ افسانہ ءِ تپک او افسانہ لکھک، تنقید تپک تنقید نا جاچ ءِ ہلیک۔ ہندا ہیت آتے او پارینے، کہ نقاد نا کاریم دادے کہ ”ہراڑے بیان اٹی نزوری مرے، افسانہ نا کِسہ خراب مرے، ہراڑے افسانوی خاصیت آن پیشن مرے، گڑاتے بے تام کے۔“ ای ہم توافسانہ ٹی ہندا گڑاتے خنانُٹ ہمو گڑاتے لکھانُٹ۔ او پارینے ”افسانہ ہرا تیکنیک آ مروسس کہ جوان مسکہ“ ای ہم تو ہندن ءُ سلاہ اس تسُّنٹ۔ اگہ سلاہک اودے وڑتنو، تو اونا ذاتی ءُ ویل اسے۔ بلکن افسانہ نگار ءِ دوست بفس، ہم اونا منشا ءِ۔ نقاد تینا سلاہ ءِ ایتک Force کننگ کپک۔ و کنے دا ہم یقین ءِ کہ عمران ءِ دوست بفسہ۔ انتئے کہ او بدلہ ٹی د اگڑا تے لکھانے۔ (لٹ اس ہلکنُے) دا ہمو نا بدلہ ءِ، کہ ای اونا کتاب ”اینو ہم خدا خوشے؟“ آ تنقیدی مضمون اس لکھاسُٹ۔ حسن ناصر، عبدالرازق ابابکی، افضل مراد، غمخوار حیات اس تا بارو اٹ ہم تو طفیلی لکھنگانے۔

او Andy Parker نا افسانہ ”لمہ نا مسڑ“ نا حوالہ ءِ تسُّنے ہراٹی کہ لمہ تینا مسڑ ءِ کسفک، بالکل جوان ءُ مثال اس تسُّنے۔ بلکن حقیقت اٹی ہم دُن ءُ واقعہ بھاز ارے۔ اخبارتے ٹی بریک، نیوز چینل آتیا نشان تننگک۔ ولے ہیت دادے کہ دُن ءُ حقی واقعہ اس مرے یا کس افسانہ اس لکھے داڑے بیان کننگ اٹی فرق مریک۔ حقی واقعہ اسے بیان کننگک تو ہندن آسان نوشتہ کننگے کہ قاری زو پُہہ مرے۔ افسانہ اس لکھنگک تو اوٹی افسانویت تون اوار ہندن ءُ Reason اس سجفے کہ او وحدت تاثر اس ودی کے۔ ولدا داڑے ہرا حسن نا افسانہ نا ہیت مننگ ءِ، اودے تو افسانہ ٹی بیوس اس نشان تننگانے، ظالم اس نشان تننگتنے۔ اگہ ظالم اس نشان تننگوسس، و او بیوسی کپروسس، بلکن تینا چنا تے رزاک آ بیمار کروسس، و اوفتا بیماری آ خوش مروسس، تو ہیت اس ئس۔ داڑے تو حسن ناصر پنڈوک آ نیاڑی کن ارمانی ہم ارے، اونا دڑد اٹ خڑینک ہم خلیک، تو داڑے عمران نا مثال بریبر تمپننگ ءِ، کہ دا ہڑتوم آ کڑدار تیٹی تضاد پاش ءِ۔

ایلو دا کہ اونا دا ہیت کنے بیخی وڑپک کہ او مثال ایتک، حوالہ ہلیک، اوفتا Reference Sourceءِ اصل پاپک۔ دُن کہ Andy Parker نا افسانہ ”لمہ نا مسڑ“ ہراڑے، ہراتم، ہرا کتاب اٹی ءِ۔ انتئے کہ ای ہندا افسانہ ءِ خوانتُنٹ۔ اودے خواناٹہ تو تینا ہیت ءِ پین وضاحت اٹ بیان کننگ کریٹہ، کہ جائی اینڈی پارکر، و حسن نا کڑدار آک خڑک ءُ یا اوفتیٹی تضاد ارے، دن تو عمران نا پاننگ اٹ ہُننگے تو تضاد پاش ءِ، ولے حوالہ تننگ نا وخت آ بایدے دا گڑا غا چکار کننگے کہ اونا اصل اسکان خوانوک اگہ سر مننگ خواہے تو اوڑکن آسانی مرے۔ انتئے کہ اینڈی پارکر نا افسانہ ٹی افسانہ نگار اسہ ہندن ءُ اسہ سوب اس ضرور جوڑ کرو، تاثر اس ودی کرو، ہرانا سوب آن لمہ تینا مسڑ ءِ کسفے۔

ایلو اسہ پین ہیت اس اوڑان دا ارّفو، خدا ءِ کہ ناراض مف، انت او دا جملہ نا مطلب ءِ بیان کروءِ؟ کہ پارہ ”لکیر نا فقیر“ اگہ بیان کننگ کرے تے تو گڑا کنے دا پاہے کہ ننے افسانہ نگار مروئی ءِ یا انت کہ Andy Parker یا پین افسانہ نگار اس کرے ننے ہم ہمو نا نقل ءِ کروئی ءِ؟ ایلو ای اوڑا دا ہم حیران مریوہ کہ ہیت ءِ کیک پوسکنی (جدت) نا، ولدا مثال ایتک مُتکن ءُ۔ 

فریق جان مون آ نوشتہ کرینے کہ:

”داڑان پد شاہین بارانزئی دا گڑاءِ پاہک کہ دا افسانہ چنا نا ناجوڑی، نیاڑی نا بیوسی و لاچاری آن ریاست نا بے حسی نا پاشی مریک کہ اسہ ریاست اس تینا مخلوق ءِ ناجوڑی نا آسراتی فراوان کننگ کپک، ولدا پاہک کہ افسانہ نگار تینا موقف ءِ جوان بیان کننگ کتنے۔ اگہ افسانہ نگار تینا موقف اٹی بے سہب مروسس تو دا گڑا نا خیال خوانوک آ ءِ امر بسکہ کہ نوشتکار انت اکن دا افسانہ ءِ تخلیق کرینے؟ داڑان دا پاش ءِ کہ او تینا موقف ءِ جوانی اٹ بیان کننگ کرینے کہ دا ہیت شاہین نا ذہن اٹی بس، نہ تو دا خیال بتوکہ۔ اگہ حسن ناصر نا بیان نزور مروسس تو نم (خوانوک آ ءِ) ریاست نا بے حسی نا خیال امر بس؟“ (تر انا مُد اٹی ادب،پنہ 84-85)

ہاہاہاہاہا، …… بشخرے، فریق جان نا سادہی آ کنے مخنگ ہلیک۔ ”ہراڑے اسہ شاری اس پنڈے، ہراڑے اسہ لمہ اس پنڈے اونا چنا کہے، او تینا ایلو چُناتے پاہے کہ ہراتم پین اسٹ نما کہو کہ ایلوفتا نما پڈ انا خاخر کہو“ تو داڑان سفا پیدوار کہ دا شاری اسہ ہندن ءُ ریاست اسے ٹی رہینگک ہراڑے شاری حق آک رسینگپسہ۔ ہیت سلیس افسانہ نگار نا موقف نا۔ موقف آن مطلب کہ اونا اندازِ بیان، اونا تخلیقی لائخی۔ توافسانہ ٹی افسانویت و افسانہ نگار نا انداز بیان ہندن اف امر کہ اسہ جوان ءُ افسانہ اسے کن المی ءِ۔ ریاست والا معاملہ افسانہ نگار نا بیان آن آخا ہمو نیاڑی نا پنڈنگ آن کنا ذہن اٹی بس، یا ہر خوانوک نا ذہن اٹی بریک۔

ہفتئی تلار
تاک: 41
24-30 Oct, 2020
پنہ: 07