تحفۃ العجائب، ترجمہ اسے یا تخلیق اسے؟

ملک داد قلاتی نا کتاب ”تحفۃ العجائب“ پورو براہوئی زبان اٹ شینک مروک آ اولیکو کتاب ءِ۔ داکان مست براہوئی زبان نا گرائمر، یا قاعدہ نا رداٹ کتاب آک نوشتہ مسنو، ولے اوفک پورو آن پورو براہوئی ٹی متنو۔ ولے دا کتاب پورَو آن پورو براہوئی زبان اٹی ءِ۔ دا کتاب ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی نا پٹ و پول نا بھرم ءِ۔ او ہراتم براہوئی زبان نا بابت مروک کاریم تا پٹ و پول نا کاریم ءِ بنا کرے تو اودے کیہی پین کتاب آتتون اوار دا کتاب ہم دُو بس۔ ڈاکٹر صاحب ”تحفۃ العجائب“ نا بابت پاہک کہ ”ملک داد نا کتاب تحفۃ العجائب اونا سیال آتتون یک و نیم سد سال اسکان تخوک ئسکہ۔ و دنیا نا کس ءِ سما اَلوکہ کہ براہوئی زبان اٹی ہم کتاب نوشتہ کننگانے۔ ولے مولانا نبو جان ءِ دا کتاب نا نسخہ دو بس………… او دا کتاب ءِ اسہ ہزار سَے سد و سی و چار ہجری ٹی لاہور آن چھاپ کرفے۔“ (عبدالرحمن براہوئی، الس کوئٹہ، مئی 1968ء، پنہ 52)

تحفۃ العجائب ہراتم نوشتہ کننگانے؟

دانا ورندی کتاب نا جند اٹی ساڑی ءِ، و کتاب نا گڈیکو باب اٹی دانا پورو نوشتہ مننگ نا سال ”ہزار و یک سد و ہفتاد و سَے سال“ (1173)ہجری نوشتہ ءِ۔ ہندن ہندا باب اٹی کتاب نا پوروی نا تُو (ذی الحجہ) ہم نوشتہ ءِ۔ و دانا عیسوی سال ہُننگے تو تقویم نا رد اٹ دا ہجری سال انا گڈیکو تُو 1760 عیسوی نا جولائی نا تُو اٹی بریک۔

(ہجری و عیسوی سال تا بیٹ تننگ کن ”ابولنصر محمد خالدی“ نا کتاب آن کمک ہلنگانے، ہرادے انجمن ترقی اردو پاکستان 1974ء اٹی شینک کرینے۔)

تحفۃ العجائب نا شینکاری نا پک سال؟

کتاب نا شینکاری نا سال نا بابت مونی بروک معلومداریک اسہ وڑ افس، ہرانا سوب آن دا پین پٹ و پول نا خواہندار ءِ۔ انتئے کہ دا رد اٹ ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی دا کتاب نا شینکاری نا سال ءِ 1334 ہجری نوشتہ کرینے، وخت اس کہ مکتبہ درخانی نا کنڈ آن شینک مروک مسودہ نا اولیکو پنہ غا دانا شینکاری نا سال 1303 ہجری نوشتہ ءِ۔

ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی نا تروک معلومداری ءِ اگہ عیسوی سال اتون بیٹ تننگے تو او 1915ء جوڑ مریک، وخت اس کہ ڈاکٹر صاحب تینا پین مضمون اسے ٹی دا کتاب نا شینک سال ءِ 1905ء نوشتہ کرینے، ہرادے اینو پہ دے اسکان نا نوشتکار آک معلومداری تننگ نا وخت آ ہمون نوشتہ کیرہ۔

”تحفۃ العجائب“ نا چارمیکو ایڈیشن ءِ (نستعلیق رسم الخط تون اوار) براہوئی اکیڈمی پاکستانی شینک کرینے۔ و داٹی کتاب نا بابت بنائی معلومداری تیٹی دا کتاب نا ہجری شینک سال ءِ ہندن نوشتہ کننگانے ہرا وڑ کہ دا کتاب نا مون پنہ غا نوشتہ ءِ، یعنی ہجری سال 1303ھ نوشتہ ءِ، و اودے تقویم کرسا عیسوی سال 1886ء نوشتہ تننگانے، و دا تقویم سہی ہم ارے۔ ولے مونی ہندا ایڈیشن اٹ ”درخشان خیال“ نا سرحال آ اکیڈمی نا ہموتم نا سیکرٹری جنرل سوسن براہوئی کتاب نا بابت معلومداری ترسا کتاب نا شینک سال ءِ 1905ء نوشتہ کرینے۔ ہرا ہندا اسہ ایڈیشن نا تہٹی کتاب نا بابت اِرا وڑ انا معلومداری تالان کننگ نا سوب مننگ ءِ، و دا یخین اٹ اسہ بھاز بھلو ردیک اسے۔

ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی نا رد اٹ دا کتاب نا اولیکو ایڈیشن اٹی مولانا نبو جان نا اسہ تقریظ اس ہم مسنے، ہرا داسہ نا ایڈیشن آتیٹی ساڑی اف۔ و ہمو ایڈیشن کہ ہراٹی مولانا نبو جان نا تقریظ ساڑی ءِ، او اینو پگہ ساڑی اف۔ تو پک پاننگ مفک کہ او کتاب نا شینک سال نا بابت پین انت معلومداری مونی اتو ءِ۔

دا کتاب مگہ ترجمہ اسے؟

عامر فیاض بیرہ ہمو اسٹ انگا پولکار ءِ ہرا ”تحفۃ العجائب“ ءِ ترجمہ اس گوندانے۔ ودا پٹ و پول نوشت نا دروشم اٹ اونا ایم فل ریسرچ اٹ اوار ءِ۔ او پاہک کہ دا کتاب فارسی نا ”نام حق“ آن ترجمہ کننگانے۔ دا رد اٹ پین نوشت مون آن گدرینگتنے۔ مڑوئی عامر فیاض نا سلاہ غان پد بھاز آ مجلس آتیٹی دا ہیت مرسا کرینے کہ دا کتاب ترجمہ اسے۔ ولے راستکی دا وڑ خننگپک۔ گڑا ہمو انت سوب ءِ کہ عامر فیاض ءِ دا کتاب نا مواد ءِ ترجمہ اس پاننگ آ چکانے۔ دانا اسٹ آن زیات سوب ءُ۔

……اسٹ دا کہ دا کتاب نا وڑ و ڈَول ”نام حق“ آنبار ارے۔ و ہرا وڑ کہ کہ ”نام حق“ اٹ اسلامی عبادت و اوفتا وڑ تے باب بندی کرسا منظوم وڑ اٹ مونی اتنگانے، ”تحفۃ العجائب“ اٹی ہم ہندن ءِ۔ ولے لوز آتا شین آن ہلیس ”بیت“ آتا کچ اسکان کل تا جتا ءُ۔

……ایلو سوب دا ہم مننگ کیک کہ ”تحفۃ العجائب“ ءِ پٹوک اتوک، و شینک کروک مولانا نبو جان ءِ، و دا کتاب (مولوی محمد فاضل درخانی نا کماشی ٹی) مکتبہ درخانی نا کنڈ آن شینک مسنے، تو ہندا پن آن بھاز خڑک اسہ پین کتاب اس ”تحفۃ الغرائب“ ہم مکتبہ درخانی نا کنڈ آن منہ سال پد شینک مسنے، و دا جائی ترجمہ اسے، وترجمہ ہم ”نام حق“ نا ءِ، کہ اوڑا دا نوشتہ ہم ارے کہ دا کتاب ”نام حق“ نا ترجمہ ءِ۔ ہڑتوم آ کتاب آتا شینکار مولانا نبو جان ءِ، و ہڑتوم آ کتاب آتا پنک تین پہ تین آن بھاز خڑک ءُ، ہندا سوب ہم مننگ کیک کہ پولکار آن دا ردینک مرے، کہ او ”تحفۃ الغرائب“ نا جاگہ غا ”تحفۃ العجائب“ ءِ ترجمہ اس تکانے۔

……ہڑتوم آ کتاب آک مذہب اسلام نا عبادت آتا رد اٹ منظوم وڑ اٹی ءُ، تو اوفتا سرحال آک تین پہ تین آن خڑک ءُ، دا گڑا ہم پولکار ءِ رد شاغنگ نا سوب مننگ کیک۔

……دن تو ہڑتوم آ کتاب آتا بنا حمد باری تعالیٰ غان مریک، ولے ”تحفۃ الغرائب“ ترجمہ کروک کتاب ءِ، و اوٹی حمد انا سرحال آ بیرہ ہشت (8) بند ءُ، وخت اس کہ ”تحفۃ العجائب“ اٹی حمد انا سرحال آ نوشتہ مروک بند آتا کچ سی و ہشت (38) ءِ، ہندن ہڑتوم آ کتاب آتا ارٹمیکو باب ”نعت رسولؐ“ ءِ، تو ”تحفۃ الغرائب“ اٹی بند آتا کچ نہہ (9) ءِ، وخت اس کہ ”تحفۃ العجائب“ اٹی نعت رسولؐ نا سرحال آ نوشتہ مروک بند آتا کچ پانزدہ (15) ءِ، یخین اٹ ہشت بند انا ترجمہ سی و ہشت بند آ تالان مننگ کپک، و ہندن نہہ بند انا ترجمہ پانزدہ بند مفسہ۔ داکان پد مسٹمیکو باب نا سرحال ”چار یارؓ“ (خلفائے راشدینؓ) ءِ، اوٹی ہڑتوم آ کتاب آتیٹی بند آتا کچ تو اسٹ ءِ، ولے چاریارؓ نا شان اٹ پیش کروک لوز آتا شین بدل ءِ۔

……اولیکو مسہ باب آن پد ہڑتوم آ کتاب آتیٹی دن تو سرحال آک کم و وَد اسہ وڑ ءُ، ولے سرحال آتا شین تین پہ تین آن اسُل بدل ءِ، اسہ کتاب اٹ اگہ ”جنت“ نا سفت چارمیکو بشخ اٹی ءِ، تو ایلو کتاب اٹی ہمو سرحال پین بشخ اسے ٹی بیان کننگانے، وبھاز آ سرحال آک دن ہم اریر کہ ہرافک اسہ کتاب اٹ اریر تو ایلو ٹی افس۔

……”تحفۃ العجائب“ ترجمہ اس دا سوب آن ہم اف، کہ دا کتاب ءِ مولانا نبو جان پٹا ایس، و شینک ہم کرے تے، و ہمو سال او ”نام حق“ نا ترجمہ غا کاریم نا بناءِ ہم کرے، ہرادے او دا کتاب نا شینکاری آن اِرا سال پد سرجم کرے، و اِرا مسہ پین سال آن پد شینک ہم کرے۔ اگہ ”تحفۃ العجائب“ ترجمہ اس مسکہ، و او ہم ہمو کتاب نا ہرادے اِرا سال آن پد مولانا نبو جان ولدا ترجمہ کرے، تو اودے دا کتاب ءِ دوارہ ترجمہ کننگ نا گرج انتئے مسکہ؟

دا کل شاہدی تیان دا پک مریک کہ ”تحفۃ العجائب“ نا وڑ و ڈَول یا سرحال آک ”نام حق“ آن خڑک اریر، ولے اوڑان ترجمہ کننگتنو، ایہن ہم اسلامی کتاب آتیٹی تین پہ تین اٹ خڑکی نا بھلو گنجائشت اس مریک، وخاص وڑ اٹ ہمو وخت آ کہ صنف و سرحال آک اسٹ مریر۔ انتئے کہ سرحال آک بیرہ ہمو مریرہ، اوفتے پیش کننگ نا ڈَول جتا مریک۔ و دا ڈَول انا جتائی دا ہڑتوم آ کتاب آتیٹی ہم پاش خننگک۔

دا شرہ غان پد سلاہ دادے کہ:

-1”تحفۃ العجائب“ نا شینک سال ءِ داکان پد 1886ء پاننگے و نوشتہ کننگے، ہرا کتاب نا ”نسخ“ بشخ انا اولیکو پنہ غا تروک ہجری سال 1303ھ نا رد اٹ بریبر ہم ارے۔

-2 ”تحفۃ العجائب“ ترجمہ نا کتاب اس اف، و بیرہ سرحال آتا خڑکی نا سوب آن دادے پین کتاب اسے نا ترجمہ پاننگ مفک۔

-3 ”نام حق“ نا ترجمہ مروک کتاب نا پن ”تحفۃ الغرائب“ ءِ، دا اسہ جتا ءُ کتاب اسے، دادے ”تحفۃ العجائب“ تکنگپ۔