براہوئی شاعری نا سفر(5)

براہوئی جدید شاعری:۔

براہوئی زبان و ادب نا عالم ادیب آک براہوئی ادب ءِ مُسہ دور اٹی بشخ و بانٹ کرینو، اولیکو دور ہمو دے اڈ تِسنو ہرا کہ براہوئی خلقی یا اُلسی ادب نا پن اٹ چاہنگک ارٹمیکو دور براہوئی ادب نا نوشتئی دور پاننگک ہراٹی متکن آ شاعر و ادب آتا ذکر ءِ۔ ہندن مسٹمیکو دور پاکستان جوڑ مننگ آن پد انا دور ءِ، ہرا ٹی براہوئی ادب تینا جدید دور انا باقاعدہ وڑ اٹ بناءِ کیک۔ ولے نن ہراتم جدید ادب نا تہٹی جدید براہوئی شاعری آ نظر شاغنہ تو ننے گڑاس ہندن ءُ ہم شاعر نظر بریک کہ اوفتا شاعری نا بنا پاکستان نا جوڑ مننگ آن مُست مسنے، ولے اوفتا شاعری ٹی ننے شاعری نا جدید آ رنگ آک ہم دو بریرہ۔ ہرافتیٹی مولانا محمد عمر دین پوری، مولانا عبدالمجید چوتوئی، خلیفہ گل محمد نوشکوی، عبدالحق لاکھوریانی، دا ہر مُسہ شاعر تینا شاعری ٹی تدوک آ روایتی انداز آن چَپ براہوئی ادب اٹی اولیکو اوار غزل و قصیدہ گوئی نا بنداو ءِ تخار۔ اوفک ہندا سوب آن براہوئی زبان نا جدید شاعر آتا سرخیل آک ءُ، کہ اوفک اولیکو وار براہوئی شاعری ءِ خاص وڑاٹ غزل تون درستی راستی کرفیر۔

پاکستان جوڑ مننگ آن مُست ”جدید براہوئی غزل“

پاکستان جوڑ مننگ آن مُست براہوئی شاعری تینا روایتی فن و فکر اتون برجا ئس، ولے او دور اٹی ننے ہندن ءُ ہم شاعر دو بریک، ہرافک براہوئی شاعری ءِ روایت آتیان آجو کرسا شاعری نا کُل آن گچین آ صنف ”غزل“ ءِ ہم براہوئی شاعری تون درستی راستی کرفیر، ہرافتے ٹی صاحب دیوان غزل گو شاعر مُلا عبدالحکیم مشوانی، مولانا محمد عمر دین پوری اسک ہم اریر۔ مولانا محمدعمر دین پوری نا لائخی نا اندازہ ءِ نن دا گڑا غان بھاز جوان خلنگ کینہ کہ او مکتبہ درخانی و دا جدید دور اٹی اسہ پول اسے نا کڑدارءِ ادا کننگ نا لائخ مسنے، یعنی او ہڑتوم آ دور آتا نمائندگی ءِ کرینے۔ ولے نن داکان مُست مُلا عبدالحکیم مشوانی نا ذکرءِ کینہ ہرا براہوئی غزل نا تاریخ اٹی اولیکو صاحب دیوان شاعرءِ، او نئے بیرہ براہوئی زبان نا اولیکو غزل گو شاعر ءِ بلکہ او عربی، پشتو وفارسی زبان اٹی غزل گوئی نا ہنر آن واخب مسنے۔

مُلا عبدالحکیم مشوانی:۔

اولیکو وار ڈاکٹر عبدالرزاق صابر ملاعبدالحکیم مشوانی نا شاعری نا بارواٹ پٹ و پول کرے و اونا شاعری ءِ ”چارباغ“ نا پن اٹ براہوئی غزل نا پڑ آ تالان کرے، دا وڑ او براہوئی غزل نا قدامت ءِ شرف تس۔ دا بارو اٹ ڈاکٹر صابر پاہک کہ ”زیرنظر ”چارباغ“ جو ملاعبدالحکیم مشوانی نے تقریباً 1880ء میں تصنیف کی ہے۔ جب کہ براہوئی اشعار کے آخر پر وہ خود 1319 ھجری (یعنی 1898ء) کا سال بتاتے ہیں۔ جبکہ اس کا دوسرا نسخہ 1324ھ میں مکمل کیا ہے۔“ (ڈاکٹر،2002ء،11)

ڈاکٹر صاحب نا دا پٹ و پول آن دا پک مریک کہ ملا عبدالحکیم مشوانی نا شعری دیوان ہرا کہ عربی، فارسی، پشتو و براہوئی زبان اٹی ءِ، 1898 عیسوی ٹی تخلیق مسنے، گڑا نن دا پاننگ کینہ کہ او براہوئی زبان اٹی اول غزل گو صاحب دیوان ءِ۔ دیوان نوشتہ کننگ ہر شاعر نا وس انا کاریم اس اف، انتئے کہ ہر شاعری یا غزل نا ردیف (الف) آن ہلیس (ی) غا ختم مرے، یقین اٹ دا فن و ٹیکنیک نا ماہر آک بھاز بھلو کمال اسے ناخواجہ مریرہ۔ ملاعبدالحکیم مشوانی نا دا ہنر و کمال آن دا اندازہ جوانی اٹ مریک کہ او شاعری نا فنی شیف بڑزی تیان بھاز جوان واخب ئس۔ مُلاعبدالحکیم مشوانی بنیادی وڑاٹ اسہ مذہبی ءُ عالم اس ئس۔ اونا شاعری ٹی مذہبی رنگ آک اسُل زیات ءُ۔ او الف نا ردیف اٹ تینا غزل اٹی پاہک:

خدا نی مہربان اُس ہم توانا

کنے توفیق ایتس نی ثنا نا

اول است ءِ کنا تینا ثنا غا

مَلس ایکان درود آتے نبی نا

(ڈاکٹر،2002ء،179)

ہندن (ی) انا ردیف اٹ تینا غزل ءِ دا وڑ بیان کیک:

کنا دا زندگانی ٹی، کنا اے رب رحمانی

نگہہ نی کیس کاریم آن، فکر آتا شیطانی

(ڈاکٹر،2002ء،214)

بنیادی وڑاٹ ملاحکیم مشوانی نا لمئی بولی اوغانی ئس، ولے براہوئی زبان اٹی نئے بیرہ اولیکو وار غزل نا بنداو ءِ تخا بلکہ او اولیکو صاحب دیوان شاعر ہم ارے۔

ہفتئی تلار
تاک: 34
17-11 ستمبر 2021ء
پنہ: 02